Rozstępy skóry, czy istnieje sposób na ich wyleczenie?
Rozstępy skóry (ang. striae lub striae atrophicae, striae distansae) są to przebiegające równolegle, wrzecionowate pasma ścieńczałej, pomarszczonej skóry, początkowo wyniosłe i obrzękowe, następnie ulegające zanikowi. Zmiany te bardzo często rozpoczynają się w okresie dojrzewania płciowego i dotyczą około 70% dziewcząt i 40% chłopców. Są to tzw. rozstępy okresu dojrzewania. Olbrzymią rolę w ich powstawaniu odgrywa pewnego rodzaju osobnicza predyspozycja uwarunkowana genetycznie, cechująca się mniejszą wartościowością włókien sprężystych oraz szybkim rozciąganiem skóry.
Niezmiernie ważnym czynnikiem rozwoju rozstępów jest nagły przyrost masy tkanki tłuszczowej i mięśniowej oraz związane z tym rozciągnięcie skóry, zwykle zachodzące w określonym rejonie ciała. Zmiany układają się wtedy prostopadle do kierunku rozciągania i często pojawiają się u osób otyłych oraz trenujących kulturystykę. Istotną rolę odgrywają tu również czynniki hormonalne, do powstawania rozstępów bowiem przyczyniają się takie stany fizjologiczne, jak: okres dojrzewania, ciąża i menopauza oraz schorzenia endokrynologiczne związane z nadmiernym wydzielaniem kortykosterydów, np. nadczynność nadnerczy w zespole i chorobie Cushinga czy długotrwała terapia sterydami podawanymi ogólnie i miejscowo. Kortykosterydy odpowiedzialne są za upośledzenie funkcji fibroblastów wytwarzających włókna kolagenowe i elastyczne, które na skutek sterydoterapii powstają w zmniejszonej liczbie i o mniejszej wytrzymałości. Poza tym rozstępy skórne mogą pojawiać się w trakcie odchudzania, w wyniku diety niskokalorycznej, w przebiegu chorób infekcyjnych, takich jak: gruźlica, dur brzuszny, czerwonka bakteryjna, zapalenia opłucnej oraz przewlekłe schorzenia wątroby, a u młodzieży w nadczynności przedniego płata przysadki mózgowej.
Obraz kliniczny
Rozstępy skórne rozwijają się dwuetapowo. W pierwszym stadium przyjmują wygląd czerwonych lub sinoczerwonych hipertroficznych, równolegle ułożonych smug o różnej długości i szerokości. Faza ta zwana jest fazą zapalną. Zwykle mają długość 1-2 cm, jednak zdarzają się dłuższe, nawet do 1 5 cm, a ich szerokość waha się od 0,5 do nawet 4 cm. Drugi etap to faza zanikowa lub bliznowacenia, gdy pasma zmieniają swoje zabarwienie na perłowobiałe i stają się lekko zapadnięte, delikatnie pomarszczone, a przez nie uwypukla się tkanka tłuszczowa.
Zwykle rozstępy skórne stanowią problem natury estetycznej. Zdarza się jednak, że dochodzi do ich pękania i powstawania owrzodzeń. Rozstępy, gdy już powstaną, pozostają do końca życia. Najczęściej z upływem czasu stają się mniej widoczne i przybierają zabarwienie otaczającej skóry. Miejsca szczególnie predysponowane do ich powstawania to: pośladki, górna część ud, okolice brzucha i bioder oraz okolice stawów (kolanowych i barkowych). Podczas ciąży pojawiają się na brzuchu i piersiach. U osób uprawiających podnoszenie ciężarów lokalizują się w okolicach obręczy barkowej. W zespole Cushinga natomiast widoczne są w obrębie dołów pachowych oraz skóry twarzy.
Obraz histopatologiczny
We wczesnym okresie powstawania rozstępów badana skóra wykazuje obrzęk skóry właściwej oraz widoczne wokół naczyń krwionośnych skupienia limfocytów. Następnie obserwuje się ścieńczenie i zanik naskórka, spłaszczenie granicy skórno-naskórkowej, a później zmniejszenie grubości tkanki łącznej skóry właściwej wraz ze zmianą składu proteoglikanów. Obraz przypomina bliznę.
Leczenie
Rezultaty leczenia są zależne od czasu trwania rozstępów. Najlepsze efekty uzyskuje się w terapii świeżych zmian, mniej więcej do około 6 miesięcy, gdy trwa faza zapalna i nie doszło jeszcze do wytworzenia blizny. W późniejszym okresie skuteczność terapii jest znacznie ograniczona. Do uznanych metod leczenia należą:
- tretinoina,
- pilingi chemiczne,
- mikrodermabrazja oraz dermabrazja mechaniczna,
- laseroterapia.
Tretinoina, należąca do grupy retinoidów, normalizuje procesy rogowacenia skóry i wpływa na procesy zapalne w niej zachodzące. Działa profilaktycznie na degradację kolagenu i stymuluje fibroblasty do syntezy nowego kolagenu. Stężenie tretinoiny 0,1% w pierwszej fazie leczenia, wywołuje podrażnienie skóry objawiające się rumieniem, nadmiernym złuszczaniem i świądem.
Do pilingów chemicznych najczęściej stosuje się 70% kwas glikolowy, 35% kwas trójchlorooctowy oraz tzw. yellow peel plus. Dzięki technice złuszczania usuwa się warstwy naskórka i warstwę brodawkową skóry właściwej. Jednocześnie związki te mają wpływ na zwiększenie produkcji glikozaminoglikanów, kolagenu i elastyny w pozostałych warstwach.
Promieniowanie laserowe w największym stopniu pochłaniane jest przez hemoglobinę, a w mniejszym przez wodę, białka i melaninę skóry. Powoduje ono regenerację komórek jak przy złuszczaniu chemicznym. W wyniku jego działania dochodzi do rozrostu naskórka, pogrubienia warstwy ziarnistej, zwiększenia liczby fibroblastów i tworzenia nowych włókien kolagenowych.
Niestety, nie ma jednego dobrego sposobu leczenia rozstępów skórnych. Stąd postępowanie profilaktyczne ma istotne znaczenie w zapobieganiu powstawania rozstępów. Zaleca się przede wszystkim kontrolę wagi, odpowiednią dietę, bogatą w proteiny pochodzące z mięs i ryb, uprawianie ćwiczeń fizycznych, masaże skóry połączone z jej delikatnym rozciąganiem zwłaszcza u kobiet w ciąży i dziewcząt w okresie dojrzewania. Dodatkowo powinno się stosować preparaty zewnętrzne o działaniu nawilżającym, utrzymujące dobrą kondycję skóry.
Zalecane są:
- ekstrakty z Centella asiatica, bogate w fitoestrogeny, pobudzające syntezę kolagenu i działające na mikrokrążenie,
- wyciągi z soi (również zawierają fitoestrogeny) o silnych właściwościach antyutleniających, działające przeciwzapalnie oraz pobudzające syntezę kolagenu i elastyny,
- związki krzemu, tzw. silanole, indukujące proliferację fibroblastów oraz sprzyjające regeneracji włókien elastycznych i kolagenowych,
- glikoproteiny, odpowiadające za regenerację i naturalną odnowę komórek skóry, kwas mlekowy, zmniejszający rogowacenie naskórka, a także stymulujący fibroblasty do zwiększonej produkcji włókien kolagenowych i elastycznych,
- witaminy A, C i E o właściwościach antyutleniających i modulujących biosyntezę kolagenu.
Rozstępy skóry stanowią problem natury estetycznej i psychologicznej, szczególnie dla młodych osób. Przyczyn ich powstawania jest wiele, a część z nich jest uwarunkowana naszym trybem życia. Dbajmy więc o naszą skórę i zapobiegajmy pojawianiu się tych brzydkich zmian skórnych, by bez obaw móc rozebrać się latem na plaży.