Rozstępy skóry, czy istnieje sposób na ich wyleczenie?
Rozstępy skóry (ang. striae lub striae atrophicae, striae distansae) są to przebiegające równolegle, wrzecionowate pasma ścieńczałej, pomarszczonej skóry, początkowo wyniosłe i obrzękowe, następnie ulegające zanikowi. Zmiany te bardzo często rozpoczynają się w okresie dojrzewania płciowego i dotyczą około 70% dziewcząt i 40% chłopców. Są to tzw. rozstępy okresu dojrzewania. Olbrzymią rolę w ich powstawaniu odgrywa pewnego rodzaju osobnicza predyspozycja uwarunkowana genetycznie, cechująca się mniejszą wartościowością włókien sprężystych oraz szybkim rozciąganiem skóry.
Niezmiernie ważnym czynnikiem rozwoju rozstępów jest nagły przyrost masy tkanki tłuszczowej i mięśniowej oraz związane z tym rozciągnięcie skóry, zwykle zachodzące w określonym rejonie ciała. Zmiany układają się wtedy prostopadle do kierunku rozciągania i często pojawiają się u osób otyłych oraz trenujących kulturystykę. Istotną rolę odgrywają tu również czynniki hormonalne, do powstawania rozstępów bowiem przyczyniają się takie stany fizjologiczne, jak: okres dojrzewania, ciąża i menopauza oraz schorzenia endokrynologiczne związane z nadmiernym wydzielaniem kortykosterydów, np. nadczynność nadnerczy w zespole i chorobie Cushinga czy długotrwała terapia sterydami podawanymi ogólnie i miejscowo. Kortykosterydy odpowiedzialne są za upośledzenie funkcji fibroblastów wytwarzających włókna kolagenowe i elastyczne, które na skutek sterydoterapii powstają w zmniejszonej liczbie i o mniejszej wytrzymałości. Poza tym rozstępy skórne mogą pojawiać się w trakcie odchudzania, w wyniku diety niskokalorycznej, w przebiegu chorób infekcyjnych, takich jak: gruźlica, dur brzuszny, czerwonka bakteryjna, zapalenia opłucnej oraz przewlekłe schorzenia wątroby, a u młodzieży w nadczynności przedniego płata przysadki mózgowej.
Obraz kliniczny
Rozstępy skórne rozwijają się dwuetapowo. W pierwszym stadium przyjmują wygląd czerwonych lub sinoczerwonych hipertroficznych, równolegle ułożonych smug o różnej długości i szerokości. Faza ta zwana jest fazą zapalną. Zwykle mają długość 1-2 cm, jednak zdarzają się dłuższe, nawet do 1 5 cm, a ich szerokość waha się od 0,5 do nawet 4 cm. Drugi etap to faza zanikowa lub bliznowacenia, gdy pasma zmieniają swoje zabarwienie na perłowobiałe i stają się lekko zapadnięte, delikatnie pomarszczone, a przez nie uwypukla się tkanka tłuszczowa.
Zwykle rozstępy skórne stanowią problem natury estetycznej. Zdarza się jednak, że dochodzi do ich pękania i powstawania owrzodzeń. Rozstępy, gdy już powstaną, pozostają do końca życia. Najczęściej z upływem czasu stają się mniej widoczne i przybierają zabarwienie otaczającej skóry. Miejsca szczególnie predysponowane do ich powstawania to: pośladki, górna część ud, okolice brzucha i bioder oraz okolice stawów (kolanowych i barkowych). Podczas ciąży pojawiają się na brzuchu i piersiach. U osób uprawiających podnoszenie ciężarów lokalizują się w okolicach obręczy barkowej. W zespole Cushinga natomiast widoczne są w obrębie dołów pachowych oraz skóry twarzy.
Obraz histopatologiczny

Widoczne liczne rozstępy skóry brzucha
We wczesnym okresie powstawania rozstępów badana skóra wykazuje obrzęk skóry właściwej oraz widoczne wokół naczyń krwionośnych skupienia limfocytów. Następnie obserwuje się ścieńczenie i zanik naskórka, spłaszczenie granicy skórno-naskórkowej, a później zmniejszenie grubości tkanki łącznej skóry właściwej wraz ze zmianą składu proteoglikanów. Obraz przypomina bliznę.
Leczenie
Rezultaty leczenia są zależne od czasu trwania rozstępów. Najlepsze efekty uzyskuje się w terapii świeżych zmian, mniej więcej do około 6 miesięcy, gdy trwa faza zapalna i nie doszło jeszcze do wytworzenia blizny. W późniejszym okresie skuteczność terapii jest znacznie ograniczona. Do uznanych metod leczenia należą:
- tretinoina,
- pilingi chemiczne,
- mikrodermabrazja oraz dermabrazja mechaniczna,
- laseroterapia.
Tretinoina, należąca do grupy retinoidów, normalizuje procesy rogowacenia skóry i wpływa na procesy zapalne w niej zachodzące. Działa profilaktycznie na degradację kolagenu i stymuluje fibroblasty do syntezy nowego kolagenu. Stężenie tretinoiny 0,1% w pierwszej fazie leczenia, wywołuje podrażnienie skóry objawiające się rumieniem, nadmiernym złuszczaniem i świądem.
Do pilingów chemicznych najczęściej stosuje się 70% kwas glikolowy, 35% kwas trójchlorooctowy oraz tzw. yellow peel plus. Dzięki technice złuszczania usuwa się warstwy naskórka i warstwę brodawkową skóry właściwej. Jednocześnie związki te mają wpływ na zwiększenie produkcji glikozaminoglikanów, kolagenu i elastyny w pozostałych warstwach.
Promieniowanie laserowe w największym stopniu pochłaniane jest przez hemoglobinę, a w mniejszym przez wodę, białka i melaninę skóry. Powoduje ono regenerację komórek jak przy złuszczaniu chemicznym. W wyniku jego działania dochodzi do rozrostu naskórka, pogrubienia warstwy ziarnistej, zwiększenia liczby fibroblastów i tworzenia nowych włókien kolagenowych.
Niestety, nie ma jednego dobrego sposobu leczenia rozstępów skórnych. Stąd postępowanie profilaktyczne ma istotne znaczenie w zapobieganiu powstawania rozstępów. Zaleca się przede wszystkim kontrolę wagi, odpowiednią dietę, bogatą w proteiny pochodzące z mięs i ryb, uprawianie ćwiczeń fizycznych, masaże skóry połączone z jej delikatnym rozciąganiem zwłaszcza u kobiet w ciąży i dziewcząt w okresie dojrzewania. Dodatkowo powinno się stosować preparaty zewnętrzne o działaniu nawilżającym, utrzymujące dobrą kondycję skóry.
Zalecane są:
- ekstrakty z Centella asiatica, bogate w fitoestrogeny, pobudzające syntezę kolagenu i działające na mikrokrążenie,
- wyciągi z soi (również zawierają fitoestrogeny) o silnych właściwościach antyutleniających, działające przeciwzapalnie oraz pobudzające syntezę kolagenu i elastyny,
- związki krzemu, tzw. silanole, indukujące proliferację fibroblastów oraz sprzyjające regeneracji włókien elastycznych i kolagenowych,
- glikoproteiny, odpowiadające za regenerację i naturalną odnowę komórek skóry, kwas mlekowy, zmniejszający rogowacenie naskórka, a także stymulujący fibroblasty do zwiększonej produkcji włókien kolagenowych i elastycznych,
- witaminy A, C i E o właściwościach antyutleniających i modulujących biosyntezę kolagenu.
Rozstępy skóry stanowią problem natury estetycznej i psychologicznej, szczególnie dla młodych osób. Przyczyn ich powstawania jest wiele, a część z nich jest uwarunkowana naszym trybem życia. Dbajmy więc o naszą skórę i zapobiegajmy pojawianiu się tych brzydkich zmian skórnych, by bez obaw móc rozebrać się latem na plaży.