Metoda fotodynamiczna jest jedną z najbardziej nowoczesnych metod leczenia trądziku, mimo że znana była już kilka tysięcy lat temu. Egipscy lekarze wykorzystywali lecznicze działanie światła już w starożytności, natomiast opisy terapii wykorzystujących substancje światłouczulające odnaleźć można już w pismach z V i IV wieku p.n.e. Ponowne „odkrycie” światła przez lekarzy nowożytnych datuje się na koniec XIX wieku.
Metoda fotodynamiczna pozwala na selektywne niszczenie określonych struktur, takich jak np. komórki nowotworowe czy bakterie. Wśród tych ostatnich znajdują się bakterie z rodzaju Propionibacterium acnes, które powodują utrzymywanie się stanu zapalnego w przypadku trądziku.
Nie każde światło jednak zadziała właśnie w taki sposób. By otrzymać pożądany efekt niezbędne jest spełnienie trzech warunków:
- zastosowanie fotouczulacza (fotosensybilatora) – barwnika, który będzie gromadził się w tkankach w sposób selektywny
- obecność tlenu
- użycie źródła światła emitującego fale o długości absorbowanej przez zastosowany barwnik
O zastosowaniu światła w terapii trądziku zdecydowało kilka czynników. Należy do nich między innymi fakt, iż u 70% pacjentów notuje się poprawę po ekspozycji na słońce. Dodatkowo wspomniane wcześniej bakterie Propionicacterium produkują porfiryny silnie absorbujące światło o długości 415 nm. Rolę fotouczulacza pełni kwas lewulinowy (ALA), który nałożony na skórę gromadzi się w gruczole łojowym, skąd metabolizowany jest do porfiryny IX. Zwiększa się wtedy stężenie porfiryny (dzięki czemu komórki stają się „widoczne” dla światła i mogą być selektywnie poddane jego działaniu).
Przebieg terapii fotodynamicznej w trądziku
Terapia ma za zadanie wywołanie reakcji fotochemicznej. Jej zainicjowanie możliwe jest właśnie przez naświetlanie odpowiednio dobranym źródłem światła chorobowo zmienionych miejsc. Dzięki temu powstaje tlen cząsteczkowy, niszczące bakterie wywołujące stan zapalny.
Naświetlanie zmian trądzikowych prowadzone jest na dwa sposoby:
- światłem niebieskim (dł. fali 401-420 nm) – wtedy wykorzystywane są silnie aktywowane przez ten rodzaj światła, wewnątrzkomórkowe porfiryny produkowane przez bakterie Propionobacterium acnes. Leczenie wymaga serii od 10 do 20 naświetlań, trwających kilkanaście minut, a penetracja jest płytka (ok.1-2 mm).
- światłem czerwonym (dł. fali 630 nm) – z zastosowaniem fotouczulacza (kwasu lewulinowego); ma ono działanie przeciwzapalne, penetracja jest głębsza – ok. 6 mm (efektywna 1-3 mm)
Zalety terapii fotodynamicznej w trądziku
- nieinwazyjna
- selektywna
- dobrze tolerowana
- brak kumulacji działania toksycznego (może być stosowana wielokrotnie)
- skuteczna – redukuje liczbę bakterii oraz zmiany zapalne o 40-60%
- zmniejsza wielkość gruczołów łojowych
Objawy uboczne PDT w terapii trądziku:
- podczas terapii może wystąpić pieczenie, rumień lub drobne nadżerki.
- po zakończeniu terapii przez kilka dni może utrzymywać się obrzęk i rumień; w niektórych przypadkach zauważa się złuszczanie naskórka (do około 2 tygodni) oraz przejściową hiperpigmentację (od 2 tygodni do miesiąca).
