Peeling – Abrazja skóry twarzy

Peeling – Abrazja skóry twarzy. Skóra jest ważnym elementem naszego organizmu, ponieważ chroni ustrój przed szkodliwym działaniem środowiska zewnętrznego. Jej wygląd odzwierciedla nasz stan zdrowia. Cera gładka, jędrna, brzoskwiniowego koloru jest atrybutem młodości. Niestety, z wiekiem traci swoje walory.

Nadto nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne przyspiesza zmiany zachodzące w jej strukturze. Skóra staje się coraz cieńsza i bardziej wiotka. Jest to spowodowane zmniejszaniem zawartości wody i ilości komórek produkujących włókna kolagenowe. Nasilona produkcja komórek barwnikowych powoduje powstawanie plam i przebarwień skórnych. Peelingi penetrując odpowiednie warstwy skóry, powodują jej złuszczanie na pożądanym poziomie. Na skutek ich działania skóra odnawia się, poprawia się jej elastyczność, staje się bardziej nawodniona, a dodatkowo dochodzi do stymulacji produkcji własnego kolagenu.

Peeling (peel – z języka angielskiego “złuszczać, złuszczanie”) polega na niszczeniu zmian kosmetycznych czy chorobowych w obrębie samego naskórka lub jednocześnie w naskórku oraz skórze właściwej. Zastosowana odpowiednia metoda pozwala podzielić peelingi na: mechaniczne, chemiczne i fizyczne.

1. Mechaniczne
   • dermabrazja
2. Chemiczne
   • alfa-hydroksykwasy
   • weekend peel
   • blue peel
3. Fizyczne
   • lasery (laser CO₂, Er:YAG),
   • zamrażanie CO₂,
   • podtlenek azotu,
   • ciekły azot.

Wskazaniami do wykonania peelingu są:

1. Objawy posłonecznego starzenia się skóry:
   • rogowacenie słoneczne i starcze,
   • rogowacenie słoneczne i starcze,
   • elastoza posłoneczna,
   • piegi,
   • przebarwienia słoneczne,
   • plamy soczewicowate starcze,
   • drobne zmarszczki.
2. Zaburzenia barwnikowe:
   • melanoderma,
   • przebarwienia pozapalne,
   • zmarszczki:
     • posłoneczne,
     • mimiczne.
3. Inne:
   • powierzchowne blizny zanikowe,
   • brodawki płaskie,
   • rozszerzone ujścia gruczołów łojotokowych i łojotok,
   • trądzik pospolity,
   • blizny po ospie i trądziku pospolitym.

Peeling mechaniczny

Abrazja mechaniczna polega na ścieraniu samego naskórka za pomocą specjalnego papieru (ręczne ścieranie powierzchownych warstw skóry). Stosując odpowiedni bęben diamentowy, dokonać można ścierania naskórka i górnych warstw skóry właściwej. Taką mechaniczną dermabrazję wykonuje się maksymalnie do granicy warstwy brodawkowatej i siateczkowatej, tak by jej gojenie przebiegało bez problemów od przydatków skóry.

Dermabrazja i mikrodermabrazja polegają na mechanicznym usuwaniu naskórka i górnych warstw skóry właściwej w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, w zależności od wielkości powierzchni operowanej. Zabiegi te pozwalają usunąć głębsze przebarwienia skórne, blizny potrądzikowe, zmiany pozapalne (np. po ospie wietrznej) oraz powierzchowne zmarszczki twarzy. Bezpośrednio po zabiegu zakładany jest jałowy opatrunek nasączony środkiem przeciwbakteryjnym i przeciwwirusowym, który zdejmowany jest po 7-10 dniach. Zaletą tej metody jest możliwość usunięcia dość głębokich zmian, lecz wadą długotrwałe, do dwóch miesięcy utrzymujące się zaczerwienie i zaróżowienie skóry twarzy.

Peeling chemiczny

Polega na stosowaniu różnych związków chemicznych o właściwościach złuszczających. W grupie tej należy wymienić: kwas salicylowy, rezorcynę, fenol (kwas karbolowy), kwas trójchlorooctowy, kwasy owocowe, glikol propylenowy, kwas witaminy A, roztwór Jessnera.

Peeling chemiczny stosowano od bardzo dawna. Już w XIX wieku Unna zastosował do złuszczania 50% pastę rezorcynową i kwas trójchlorooctowy. Skóra twarzy zawiera największą w stosunku do powierzchni liczbę gruczołów łojowych i stąd jej większa zdolność do szybkiej regeneracji. Peeling więc najbezpieczniej stosować właśnie w obrębie twarzy. Inne okolice ciała to: skóra szyi, dekoltu, pleców i dłoni.

Obecnie istnieje cały szereg preparatów do złuszczania chemicznego. Największą rodzinę stanowią hydroksykwasy: alfa-hydroksykwasy (AHA-s), beta-hydroksykwasy (kwas salicylowy), preparaty złożone oraz wielohydroksykwasy (glukonolakton).

Alfa-hydroksykwasy to związki organiczne pochodzące z naturalnych źródeł, np. owoców, lub otrzymywane metodami chemicznymi. Zaliczamy do nich: kwas glikolowy, mlekowy, maleinowy, cytrynowy, winowy, szczawiowy. Najprostszym z nich jest kwas glikolowy występujący w soku trzciny cukrowej. Kwasy owocowe AHA o najniższym stężeniu działają na warstwę rogową naskórka i zastosowane zostały w licznych kosmetykach domowego użytku. AHA o wyższych stężeniach powodują zmniejszenie przylegania komórek skóry niżej leżących, a także ułatwiają zatrzymanie wody. W ten sposób zmniejsza się nadmierne rogowacenie naskórka. Dłuższe ich stosowanie powoduje w obrębie skóry właściwej aktywowanie fibroblastów, zwiększenie produkcji włókien elastyny i kolagenu oraz poprawienie zewnętrznego wyglądu skóry właściwej. Właściwości tych kwasów wykorzystuje się także w leczeniu: nadmiernej suchości skóry, zaburzeń jej rogowacenia, tzw. rybiej łuski, znamion starczych, brodawek zwykłych i łojotokowych, rogowacenia posłonecznego, pozapalnych przebarwień oraz trądzika pospolitego.

Kwas trójchlorooctowy (TCA) jest pochodną kwasu octowego. W zależności od stężenia wywołuje martwicę naskórka i górnych warstw skóry właściwej. Mechanizm jego działania polega na zmniejszeniu przepuszczalności naczyń włosowatych, co zmniejsza obrzęk skóry. Po zastosowaniu TCA naskórek i warstwy skóry właściwej pozostają, a nie są usuwane, jak podczas dermabrazji mechanicznej. Nowy naskórek proliferuje od przydatków skóry, pokrywa stopniowo zniszczoną tkankę, która sukcesywnie usuwana jest na zewnątrz. Okres ten trwa 5 do 14 dni. Odnowa górnych warstw skóry właściwej trwa 2-3 tygodnie. Powstają też nowe włókna kolagenowe. Ocena histologiczna pozwoliła stwierdzić, że nowe włókna kolagenowe układają się poziomo, równolegle do naskórka, tworząc zbitą jednorodną tkankę. Zwiększa to napięcie skóry i wygładza naskórek. Nowo powstała tkanka łączna zawiera liczne młode fibroblasty.

Wskazania do stosowania TCA:

• uszkodzenia posłoneczne skóry,
• rogowacenie słoneczne,
• przebarwienia pozapalne, ostuda, plamy soczewicowate,
• vitiligo (bielactwo) – poprzez zmniejszenie pigmentacji skóry prawidłowej,
• drobne zmarszczki mimiczne i posłoneczne,
• płytkie blizny potrądzikowe,
• matowa, “zmęczona” skóra w celu odświeżenia.

Stosowane są stężenia: 20% do powierzchownych, 35% do średniogłębokich, a 50-60% do głębokich peelingów. Wybór stężenia zależy od rodzaju zmian skórnych. Kwas trójchlorooctowy nie wykazuje toksyczności ogólnej, nie uszkadza nerek i nie daje odczynów alergicznych. TCA w stężeniach wyższych może wywołać zmiany struktury i pigmentacji skóry oraz bliznowacenie. Stąd zdecydowanie lepiej jest wcześniej przygotować skórę za pomocą np. kwasu glikolowego lub roztworu Jessnera, by móc zastosować podczas zabiegu TCA o niższym stężeniu, który wywołuje wówczas głębsze działanie.

Szerokim zainteresowaniem cieszą się delikatne, powierzchowne peelingi wyłączające pacjentki z życia zawodowego na bardzo krótki, kilkudniowy okres. Popularny jest obecnie weekend peel. W jego skład wchodzą hydroksy kwasy (kwas salicylowy, kwas mlekowy, rezorcyna, kwas undecylowy) oraz sole morza martwego i ekstrakty aloesu. Peeling ten jest średniogłęboki, pozwalający usunąć zmiany posłoneczne, powierzchowne zmarszczki i drobne blizny potrądzikowe oraz niewielkie zmiany zabarwienia skóry. Okres rekonwalescencji po jego zastosowaniu wynosi 3 do 4 dni, w trakcie których skóra jest lekko zaczerwieniona.

Głębiej działającym peelingiem jest blue peel opracowany przez Zeina Obagi w 1991 roku. W jego skład wchodzi kwas trójchlorooctowy o stężeniach 15 i 20%. Zawarty w nim błękit metylenowy daje różną intensywność niebieskiego zabarwienia skóry, pozwalając w ten sposób dokładnie ocenić głębokość działania kwasu. Głębokość penetracji określa zblednięcie złuszczającej się warstwy naskórka, obrzęk oraz napięcie skóry. Blue peel pozwala odświeżyć skórę twarzy, usunąć powierzchowne zmarszczki i przebarwienia. W przypadku głębokich zmian i blizn potrądzikowych nie daje jednak zadowalającego efektu. Przed zastosowaniem tego zabiegu należy skórę twarzy odpowiednio przygotować. Przez dwa do czterech tygodni zaleca się stosowanie kremów z dodatkiem alfa-hydroksykwasów oraz Retin A (maść z witaminą A). W ten sposób umożliwia się podczas zabiegu głębszą penetrację kwasu trójchlorooctowego (TCA) o mniejszym stężeniu. Ze względu na silne działanie kwasu zabieg ten wykonuje się zwykle w znieczuleniu ogólnym. Przez okres 24 godzin po zabiegu skóra twarzy ma niebieskawe zabarwienie. Następnie przez 5 do 7 dni dość intensywnie łuszczy się. Jest jednocześnie zaczerwieniona z powodu drażniącego działania kwasu oraz biała z powodu łuszczących się warstw skóry. Okres rekonwalescencji trwa od 7 do 10 dni.

Najsilniej i najgłębiej działającym peelingiem jest exoderm. Został on opracowany przez dr. Yorama Fintsi i jest stosowany od 1986 roku. W jego skład wchodzi roztwór fenolu i olejków eterycznych. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym z powodu znacznej inwazyjności. Przeciwwskazaniem do jego stosowania jest czynna infekcja wirusowa i bakteryjna, uczulenia skórne, choroby serca i układu krążenia, cukrzyca insulinozależna, ostra niewydolność nerek, bardzo ciemna karnacja skóry oraz plamy bielacze. Jest to peeling głęboki, pozwalający zlikwidować głębokie przebarwienia, zmarszczki i blizny skóry twarzy. Wymaga on kilkunastodniowej rekonwalescencji (10 do 14 dni) i pozostawia skórę twarzy zaczerwienioną na kilka tygodni.

W zależności od głębokości niszczenia tkanek peelingi dzielimy na:

• powierzchowne – w obrębie samego naskórka,
• średniogłębokie – obejmujące naskórek i warstwę brodawkową skóry właściwej,
• głębokie – sięgające warstwy siateczkowatej.

Złuszczanie tylko warstwy rogowej naskórka jest peelingiem kosmetycznym, który może być wykonywany w warunkach domowych. Im głębsza ingerencja, tym większe ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych.

Powikłania:

• zaburzenia barwnikowe skóry (przebarwienia i odbarwienia),
• wtórne infekcje bakteryjne i wirusowe,
• bliznowacenie,
• nierówności powierzchni skóry.

Powikłania zdarzają się niezwykle rzadko. Doświadczony lekarz wykonujący tego rodzaju zabiegi potrafi dobrać odpowiedni typ peelingu w zależności od zmian skórnych, jakie chce usunąć. Przed każdym zabiegiem konieczna jest wstępna konsultacja, podczas której należy ocenić typ skóry twarzy oraz rodzaj zmian kosmetycznych czy chorobowych. W przypadku infekcji bakteryjnych (np. czynny trądzik pospolity) czy wirusowych (np. opryszczka) należy przed planowym zabiegiem wyleczyć te zmiany.

Przez kilka miesięcy po zabiegu może utrzymywać się zwiększona wrażliwość skóry na działające czynniki atmosferyczne, tzn. przewlekły rumień i świąd.

Po zastosowaniu wszystkich rodzajów peelingów pacjent zobowiązany jest do przestrzegania zaleceń. Maksymalnie do dwóch miesięcy należy unikać promieni słonecznych, stosować kremy z filtrem i podkład pod makijaż. W przypadku pacjentów o ciemnej karnacji skóry dodatkowo polecany jest krem wybielający na bazie hydroquinonu i Retin A.

Małgorzata Kolenda

Na podstawie artykułu: Dubla-Berner M., Prusińska-Bratoś M., Broniarczyk-Dyla G., Peelingi i ich zastosowanie w leczeniu zmian chorobowych i wad kosmetycznych. “Dermatologia Estetyczna”. 2001, nr 4(15), s. 166-169.