Czerniak skóry (Melanoma malignum). Wzrost zachorowalności na czerniaka wzbudził na świecie znaczne zainteresowanie czynnikami warunkującymi ryzyko jego powstawania, a szczególnie transformacją złośliwą znamion barwnikowych skóry.
Czerniak może rozwinąć się na podłożu znamion barwnikowych atypowych, zwykłych i wrodzonych. Osoby posiadające takie znamiona są bardziej wrażliwe na słońce i to u nich istnieje większe ryzyko powstania czerniaka. Problem dotyczy osób, które w młodości często doznawały oparzeń posłonecznych, jak i tych, które opalają się stosunkowo trudno.
Czerniak jest nowotworem złośliwym powodującym dużą śmiertelność. Jego najczęstszym umiejscowieniem jest skóra (ok. 90%), ale lokalizuje się również w obrębie gałki ocznej, błon śluzowych okolic otworów naturalnych, np. odbytu, pod paznokciem oraz niezwykle rzadko w oponach mózgowych.
Do czynników ryzyka występowania czerniaka skóry zaliczamy przede wszystkim długotrwałą ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe (słoneczne i inne), intensywne opalanie się z objawami oparzenia skóry oraz nadmierne opalanie się w dzieciństwie. Bardziej narażone są osoby z dużą ilością znamion, szczególnie gdy są one mechanicznie drażnione bądź posiadają cechy już sugerujące zmiany nowotworowe. Niebagatelne znaczenie ma również kolor skóry i włosów, bowiem u osób z jasną karnacją, mających niebieskie oczy, włosy blond lub rude czerniak skóry występuje zdecydowanie częściej. Jest to związane z mniejszą ilością barwnika, melaniny. U ciemnoskórych czerniak częściej lokalizuje się na błonach śluzowych. Ostatnio stwierdzono, że dużą rolę odgrywa czynnik genetyczny (rodzinny zespół znamion dysplastycznych, czerniak występujący rodzinnie).
Zapobieganie występowaniu zmian posłonecznych polega przede wszystkim na unikaniu czynników ryzyka lub zmniejszeniu ich oddziaływania.
Przede wszystkim należy:
- Dokładnie poznać fenotyp swojej skóry (barwę oczu i kolor włosów) oraz szczegółowo obejrzeć wszelkie zmiany na skórze i błonach śluzowych.
- Nie korzystać z kąpieli słonecznych w godzinach 11.00-15.00, gdy jest największe nasłonecznienie, podczas opalania stosować kremy z filtrem o wysokiej protekcji (min. 30), nosić nakrycie głowy i odpowiedni ubiór oraz okulary przeciwsłoneczne UV, szczególnie przy jasnych oczach (pamiętać, że w krajach o dużym nasłonecznieniu i w górach promieniowanie jest silniejsze).
- Usuwać znamiona narażone na stałe drażnienie mechaniczne (przez bieliznę, pasek od spodni, golenie twarzy itd.) oraz zgłosić się do lekarza, gdy znamiona są niepokojące – rosną, zmieniły kolor, kształt, pojawiło się swędzenie, ból lub krwawienie.
- Poddawać się badaniom profilaktycznym skóry i błon śluzowych przynajmniej raz na pół roku, jeżeli w rodzinie występowały przypadki nowotworów tych okolic ciała.
Słońce jest źródłem energii dla naszego organizmu, ale należy z niego korzystać rozsądnie i z umiarem, gdyż może stać się ono przyczyną poważnych chorób.