Skleroterapia jest jedną z metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej. Znana już od dawna w wielu krajach, wspomaga leczenie żylaków kończyn dolnych.
Skleroterapia polega na celowym wywołaniu odczynu zapalnego ściany naczynia żylnego zmienionego żylakowato. Uzyskuje się w ten sposób zamknięcie światła naczynia. Wstrzyknięty środek podrażnia błonę wewnętrzną i obkurcza naczynie żylne.
Dodatkowy mechanizm zamykający naczynie o 2/3 jej przekroju działa na drodze nerwowej. W świetle tak podrażnionego i obkurczonego naczynia tworzy się skrzeplina, która w dalszym etapie ulega zwłóknieniu i zbliznowaceniu. Naczynie zarasta i przestaje być drożne.
Wskazaniem do zastosowania skleroterapii są przede wszystkim: żylaki kończyn dolnych, owrzodzenia nad niewydolnymi splotami żylnymi oraz niewydolność żył przeszywających w przebiegu zespołu pozakrzepowego.
Technika postępowania leczniczego w obliteracji żylaków i pajączków żylnych kończyn dolnych polega na wstrzykiwaniu środka sklerotyzującego (obliterującego) bezpośrednio do widocznego tuż pod skórą zmienionego naczynia.
W ostatnich latach coraz chętniej stosuje się preparaty w postaci pianki zamiast roztworu wodnego. Zaletą pianki jest wolniejsza inaktywacja środka obliterującego, zanim dotrze on do celu, oraz efektywniejszy transport aktywnej substancji w kierunku ściany naczynia. Zastosowanie pianki pozwala na użycie mniejszego stężenia i mniejszej ilości preparatu, stąd wzrasta bezpieczeństwo jego stosowania. Działa bardziej efektywnie, gdyż dłuższy jest jego czas działania w danym miejscu.
Chcąc stosować skleroterapię, należy pamiętać o wielu odmianach anatomicznych układu żylnego. Przed przystąpieniem do skleroterapii większych pni żylnych należy wykonać badanie USG (ultrasonografię) i Dopplera (ultrasonografię naczyń kończyn dolnych), a najlepiej badanie z kolorowo obrazującym przepływem tzw. Dopplera kolorowego. Wykorzystanie Dopplera w trakcie skleroterapii zwiększa dodatkowo jej skuteczność.
Celem leczenia jest zamknięcie żylaków, obniżenie ciśnienia żylnego powysiłkowego oraz wydłużenie czasu napływu krwi do żył po wysiłku mięśniowym.
Skleroterapia niewydolnych żył powierzchownych jest mało skuteczna w przypadku współistnienia cofania się krwi żylnej do układu głębokiego, tzw. refluksu. Dochodzi bowiem często do rekanalizacji naczyń, czyli ich udrożnienia. Stąd wniosek, że u chorych z refluksem do żył głębokich należy zastosować bardziej skuteczne leczenie operacyjne, a nie skleroterapię. Dodatkowo chorzy ci powinni stosować pończochy lub kolanówki o stopniowanym ucisku (kompresji) w okresie rekonwalescencji pooperacyjnej.
W przypadku obliteracji dużych pni żylnych stosuje się specjalnie wyprofilowane gąbki uciskowe i zaleca noszenie pończoch kompresyjnych, a w przypadku obliteracji małych naczyń wystarczy bandaż elastyczny uciskający miejsca podania leku. Opatrunek taki zakłada się na okres od 24 do 72 godzin. W tym czasie rozpoczyna się organizacja skrzepliny, która twa średnio do 18 doby po zabiegu. Dopiero wtedy widoczny jest ostateczny efekt terapii obliteracyjnej. Po zabiegu chory powinien unikać kąpieli w gorącej wodzie oraz nie zażywać leków obniżających krzepliwość krwi.
Najczęściej i najtrudniej leczy się drobne, małe poszerzone naczynia skórne tzw. pajączki naczyniowe: niebieskie zawierające krew żylną (wenulektazje) i czerwone z krwią tętniczą (teleangiektazje). Łatwiejsze do zamykania są niebieskie naczyńka, lecz one również mogą stanowić problem, zwłaszcza gdy mają szereg połączeń poziomych i pionowych z głębszymi splotami naczyniowymi czy nawet z dużymi żyłami głębokimi lub mięśniowymi.
Zabieg skleroterapii należy stosować kilkakrotnie, w odstępach co najmniej dwudniowych, szczególnie przy rozleglejszych zmianach. Wyniki bardzo dobre (zniknięcie poszerzonych naczyniek) uzyskuje się u 30% przypadków, a dobre (prawie całkowite zniknięcie poszerzonych naczyniek) u 40%. Powikłania zdarzają się stosunkowo rzadko (ogółem występuje ich około 0,5%), a do najczęstszych należą: martwica skóry oraz przebarwienia troficzne.
Zasadniczo uważamy, że skleroterapia powinna być stosowana jako leczenie uzupełniające po przebytej operacji żylaków. Natomiast jest metodą z wyboru w leczeniu „pajączków naczyniowych” (wenulektazje, teleangiektazje).