Otyłość zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Według danych NFZ z 2019 roku, trzech spośród 5 Polaków ma nadwagę a co czwarty cierpi z powodu otyłości. Niestety nie zawsze zmiana przyzwyczajeń żywieniowych i stylu życia oraz zwiększenie aktywności fizycznej daje pożądane efekty i upragnione zmniejszenie wagi ciała. Od lat medycyna poszukuje jak najlepszego rozwiązania by wspomóc wszystkich chcących zgubić zbędne kilogramy. Pierwsze leki zmniejszające łaknienie pojawiły się pod koniec XX wieku. Jednak zostały one wycofane z powodu wielu niepożądanych efektów. W ostatnich kilku latach temat farmakologicznego wspomagania leczenia otyłości i nadwagi jest na tzw. topie. Okazało się bowiem, że niektóre z istniejących leków, stosowanych w leczeniu cukrzycy typu 2, ma działanie odchudzające.
Leki, czy to w postaci zastrzyków czy tabletek, w doskonały sposób ułatwiają przestrzeganie zaleceń dietetycznych oraz zmniejszają ryzyko powikłań, a w konsekwencji prowadzi to do poprawy zdrowia i jakości życia.
Należy pamiętać, że o stosowaniu odpowiedniej terapii farmakologicznej musi zdecydować lekarz w oparciu o stan zdrowia, przebyte czy też obecne choroby a przede wszystkim musi uwzględnić przeciwskazania, gdyż leki mogą wywołać interakcje z innymi przyjmowanymi przez pacjentów. Należy również pamiętać, że farmakoterapia jest jedynie uzupełnieniem diety o obniżonej kaloryczności i zwiększonej aktywności fizycznej.
Obecnie w UE zarejestrowane są trzy grupy preparatów. Są to:
- inhibitor lipaz z przewodu pokarmowego – orlistat
- chlorowodorek bupropionu i chlorowodorek naltreksonu
- analog ludzkiego glukanopodonego peptydu 1 – liraglutyd
Orlistat jest najstarszym lekiem i obecnie rzadziej stosowanym. Znany już od 1999 roku został dopuszczony przez FDA jako lek wspomagający leczenie otyłości. Jego działanie nie wpływa na uczucie głodu i sytości. W przewodzie pokarmowym hamuje aktywność enzymów lipazy trzustkowej i żołądkowej, przez co upośledza trawienie i wchłanianie tłuszczów przyjętych w pokarmach o ok. 30%. Do tej grupy należą: Xenical, Alli. Oba preparaty występują w postaci tabletek, które przyjmuje się codziennie.
Chlorowodorki:
- bupropion stosowany w leczeniu uzależnienia od nikotyny i w depresji
- naltrekson w leczeniu uzależniania od alkoholu
W tej grupie leków są: Mysimba tabletki do codziennego stosowania, Mounjaro w postaci zastrzyków raz na tydzień.
Ich działanie polega na zwiększeniu uczucia sytości oraz wydłużeniu czasu jej odczuwania a także zmniejszeniu apetytu poprzez oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy.
Liraglutyd natomiast zwiększa uczucie sytości oraz zmniejsza uczucie głodu, co zmniejsza i ogranicza potrzebę jedzenia i w ostateczności doprowadza do utraty tkanki tłuszczowej podskórnej i trzewnej. Leki z tej grupy działają poprzez imitację i potęgowanie naturalnych hormonów, które regulują poziom cukru we krwi. Wspomagają wydzielanie insuliny, zmniejszają produkcję glukagonu i spowalniają opróżnianie żołądka.
Do tej grupy zalicza się Saxenda i Ozempic w postaci zastrzyków oraz Rybelsus tabletki.
Wskazaniem do stosowania w/w leków jest otyłość lub nadwaga (BMI >25 kg/m2) i współistniejąca co najmniej jedna choroba będąca powikłaniem otyłości u chorego. Należy pamiętać, że farmakoterapia jest tylko uzupełnieniem zmiany sposobu odżywiania się i zwiększenia aktywności fizycznej.
Leki w większości są stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2 i zarejestrowane w leczeniu otyłości i nadwagi. A stosując je należy kontrolować poziom cukru we krwi.
Terapia pozwala na leczenie otyłości i nadwagi, ale należ pamiętać o możliwych powikłaniach i działaniach niepożądanych opisywanych przez nadzór farmaceutyczny jak:
- zaburzenia trawienia
- zaleganie treści pokarmowej w żołądku
- niestrawność
- refluks
- zgaga
- odbijania
- bóle brzucha
- nudności
- wymioty
- odwodnienie
- biegunka
- zaparcia
- tłuszczowe stolce
- kamienie żółciowe i zapalenia pęcherzyka żółciowego
- zapalenie trzustki
- wzrost stężenia enzymów wątrobowych i trzustkowych we krwi
- choroby oczu
- reakcje alergiczne
- wysypka i zaczerwienia w miejscu podania zastrzyków
- niskie ciśnienie
- zawroty głowy
- zmęczenie
- przyspieszone tętno
- wypadanie włosów
- niedobory witamin szczególnie ADEK rozpuszczalnych w tłuszczach
Leki stosowane w leczeniu otyłości i nadwagi a znieczulenie ogólne
Ze względu na działania niepożądane, a szczególnie zaleganie treści żołądkowej jak również wzrostu stężenia enzymów wątrobowych i trzustkowych przed planowanym zabiegiem w znieczuleniu ogólnym jest niezwykle ważne by leki odstawić.
Wprowadzenie pacjenta do znieczulenia ogólnego może spowodować refluks, czyli cofnięcie się zalegającej treści pokarmowej z żołądka i aspirację jej do dróg oddechowych co stanowi olbrzymie niebezpieczeństwo i zagrożenie dla zdrowia i życia. Może spowodować zachłystowe zapalenie płuc a nawet uduszenie się pacjenta. Ponadto podwyższone enzymy wątrobowe świadczą o zwiększonej czynności wątroby i jej polekowej niewydolności co ma istotne znaczenie w metabolizowaniu leków podawanych podczas narkozy.
Z uwagi na wystąpienie możliwych powikłań konieczne jest odstawienie leków przynajmniej na tydzień przed operacją chirurgiczną przeprowadzaną w znieczuleniu ogólnym.
Jednocześnie konieczne jest powiadomienie chirurga prowadzącego leczenie oraz anestezjologa, o przyjmowaniu tego typu leków.