U kobiet mamy najczęściej do czynienia z różnego stopnia przerzedzeniem włosów w okolicy centralnej głowy przy zachowanym owłosieniu w okolicy czołowej.

Bardzo trafnie zostało to sklasyfikowane w tzw. skali Ludwiga.

Wśród pacjentek zgłaszających się do leczenia chirurgicznego zdarzają się także kobiety młodsze. Wielokrotnie powodem wizyty jest nadmiernie wysoka linia czołowa włosów. Przyczyną takiego stanu są najczęściej predyspozycje genetyczne. Leczenie chirurgiczne jest wówczas jedynym skutecznym sposobem korekcji tego defektu.

Wypadanie włosów u kobiet może być pierwszym objawem dysfunkcji układu hormonalnego lub nawet poważnych chorób dotyczących gruczołów wydzielania wewnętrznego. Dlatego nie należy bagatelizować tego problemu i w każdym przypadku wypadania włosów kierować pacjentki do endokrynologa. Najczęstszymi chorobami powodującymi wypadanie włosów u kobiet są zaburzenia czynności tarczycy (nadczynność lub niedoczynność), choroby nadnerczy, przysadki mózgowej i jajników. Jedynie pacjentki, u których wykluczono powyższe schorzenia mogą być leczone chirurgicznie.

U pacjentek z tym typem łysienia poziomy hormonów płciowych mogą być prawidłowe. Kobiety, u których występuje łysienie androgenowe, w pierwszej kolejności najczęściej zauważają poszerzający się przedziałek przy normalnie wyglądających włosach. Następnie włosy w obrębie okolicy czołowej i ciemieniowej stają się cieńsze, w wyniku czego dochodzi do uwidocznienia powierzchni skóry głowy.

Wypadanie włosów może być rozlane i przebiega etapami, analogicznie do łysienia typu męskiego, przy czym u kobiet pozostaje zachowana linia włosów w okolicy czołowej. Do oceny nasilenia łysienia androgenowego u kobiet służy skala Ludwiga.

Łysienie androgenowe kobiet

W diagnostyce łysienia u kobiet bierze się pod uwagę zażywane przez pacjentkę leki, wykonuje się badania laboratoryjne w celu oceny różnych zaburzeń ogólnoustrojowych, niedoborów żywieniowych oraz profilu hormonów w przebiegu cyklu miesięcznego. Następnie przeprowadza się badania obrazowe z wykorzystaniem specjalnego systemu lub wykonuje się biopsję skóry głowy z badaniem mikroskopowym pobranej tkanki.

Leczenie łysienia u kobiet, tak jak u mężczyzn, jest niezwykle trudne. W leczeniu miejscowym wykorzystuje się 2% minoksydyl i przeprowadza analizę środków do pielęgnacji włosów oraz skóry owłosionej głowy stosowanych dotychczas przez pacjentkę. W leczeniu systemowym często stosuje się preparaty o działaniu antyandrogenowym, które obniżają ustrojowy poziom androgenów. Leczenie kobiet inhibitorami 5-alfa-reduktazy nie jest powszechnie zalecane, pomimo tego, że istnieją doniesienia potwierdzające skuteczność tej terapii w leczeniu łysienia androgenowego u kobiet. Lek ten jest szczególnie przeciwwskazany u kobiet ciężarnych lub planujących zajście w ciążę, ze względu na silne właściwości teratogenne (uszkadzające płód).

Ze względu na duże trudności w leczeniu łysienia androgenowego postęp w terapii tego schorzenia można osiągnąć poprzez skojarzenie różnych metod leczenia dobranych indywidualnie dla każdego pacjenta. Dokładną ocenę efektów terapii można przeprowadzić wykorzystując metodę komputerowej analizy wzrostu włosów.

W ich przypadku braki owłosienia nie są akceptowane przez otoczenie i zmuszają kobiety dotknięte tym defektem do jego ukrycia. Wielokrotnie jedynym rozwiązaniem jest noszenie peruki. Dość często jednak łysienie nie jest całkowite i raczej ogranicza się do przerzedzenia okolicy szczytowej głowy, z pozostawieniem włosów w pasie czołowym. W takiej sytuacji wiele może pomóc dobry fryzjer. Coraz częściej jednak łysiejące kobiety szukają pomocy chirurga.

Chirurgiczne leczenie łysienia u kobiet wymaga odmiennego niż u mężczyzn potraktowania.

Wszak wypadanie włosów może być jednym z objawów poważnej choroby, najczęściej dotyczącej układu hormonalnego. Stąd kwalifikując pacjentkę do leczenia, zwraca się szczególną uwagę na objawy sugerujące nieprawidłowości w tym zakresie.

Niezmiernie ważne są dane dotyczące:

• pierwszej miesiączki,
• regularności miesiączkowania,
• przebytych porodów i poronień,
• zażywania środków antykoncepcyjnych i innych hormonalnych,
• historii rodzinnej w zakresie łysienia (szczególnie w linii kobiecej),
• zależności intensywnego łysienia od przebytych porodów.

Badając pacjentkę, zwraca się uwagę na obecność nietypowego owłosienia na twarzy, klatce piersiowej i podbrzuszu. Ocenia się stan gruczołu tarczowego.

Kobieta lat 60 z przerzedzeniem okolicy ciemieniowej głowy Stan przed zabiegiem przeszczepu włosów i po nim.

W uzasadnionych przypadkach wskazane jest badanie endokrynologiczne oceniające poziom i proporcje hormonów płciowych (estrogenów i androgenów) – szczególnie jeśli łysienie występuje krótko od kilku lat), rozpoczęło się wyraźnie w określonym terminie i połączone było z zaburzeniami miesiączkowania. Potwierdzenie nieprawidłowości w zakresie układu hormonalnego obliguje do ich leczenia i odsuwa na plan dalszy chirurgiczne leczenie łysienia. Najczęściej bowiem skuteczne leczenie choroby układu hormonalnego poprawia stan owłosienia na głowie.

Wykluczenie zmian w układzie hormonalnym pozwala na leczenie chirurgiczne. Przebiega ono podobnie jak u mężczyzn, choć i tu istnieje kilka istotnych różnic.

Kobieca linia włosów zdecydowanie różni się od linii męskiej. U kobiet włosy pokrywają nie tylko znacznie większą część czoła, ale także obejmują większość skroni. Pokrywając przeszczepami te okolice, zwraca się szczególną uwagę na kierunek i kąt wyrastania włosów. Stosuje się tu jedynie przeszczepy zawierające pojedyncze włosy. Wymaga to zastosowania specjalnej techniki mikrochirurgicznej z użyciem igieł.

Proces łysienia u mężczyzn najczęściej rozpoczyna się w okolicy czołowej, tworząc charakterystyczna zakola. Stan przed leczeniem.

Wielokrotnie leczenie sprowadza się do zagęszczenia przerzedzonego obszaru szczytowego głowy. Także tu ogromną rolę odgrywa precyzja w doborze cięć. Chodzi o to, by nie uszkodzić rosnących w tym obszarze włosów. Wielokrotnie przed zabiegiem i po nim stosuje się 2-procentowy roztwór minoksydylu celem zapobiegania wypadaniu włosów po operacji (telogen efluvium).

W przypadku operowania blizn (pourazowych, pooparzeniowych) postępuje się podobnie jak w korekcji takich defektów u dzieci. Zastosowanie mają tu ekspandery, płaty skórne i przeszczepy włosów.

Po operacji przeszczepu włosów bardzo często występuje obrzęk czoła. Utrzymuje się on najczęściej od drugiej do piątej doby po zabiegu. Stosowanie zimnych kompresów może ograniczyć rozmiary obrzęku.

Stan po leczeniu przeszczepem włosów.

Celem polepszenia ostatecznego efektu kosmetycznego wskazane jest modelowanie fryzury przez doświadczonego fryzjera i farbowanie włosów na kolor jasny.

Pełne zrozumienie odmienności natury kobiety oraz uwzględnienie różnic w leczeniu pozwala, z jednej strony, na uniknięcie operowania kobiet, u których łysienie jest tylko objawem innej poważnej choroby, a z drugiej, tam gdzie dochodzi do operacji, na uzyskanie efektów kosmetycznych leczenia satysfakcjonujących zarówno chirurga, jak i pacjentkę.

dr n. med. Jerzy Kolasiński