W przypadku operacji zaplanowanych cięcia wykonuje się równolegle do linii skórnych. Pozwala to na szybkie zagojenie się rany z pozostawieniem niewidocznej lub mało zauważalnej blizny. Nie zawsze jednak lekarz operujący może dostosować linię cięcia do linii skórnych. Wtedy blizna może być nieco szersza, rozciągnięta i wciągająca skórę otaczającą. Nieestetyczne blizny najczęściej pozostają, gdy rana nie goi się na skutek długo utrzymującego się stanu zapalnego lub gdy blizna ulega przerostowi i powstaje bliznowiec.

Bliznowiec (keloid) jest zgrubieniem w miejscu blizny złożonym z tkanki łącznej włóknistej. Istnieje pewna skłonność osobnicza do ich występowania. Są to twarde włókniste guzy, o kształcie podłużnym lub nieregularnym, często z wypustkami, a pokrywająca je skóra jest gładka, matowo-biała lub sino-czerwona. Ich umiejscowienie zależy od miejsca uszkodzenia skóry. Najbardziej narażeni na ich występowanie są ludzie młodzi, a predysponowane okolice to szyja, kark, ramiona i plecy.
Leczenie tych zmian jest niezwykle trudne i długotrwałe. Działania profilaktyczne należy rozpocząć bardzo wcześnie. Zaleca się stosowanie maści i kremów z wyciągiem z roślin (Cepan), z alantoiną z dodatkiem heparyny lub jej pochodnych (Contractubex) oraz z silikonem (Zyraderm, Veraderm, Dermatix). Należy zacząć je stosować praktycznie zaraz po zagojeniu rany. W przypadku blizn pooparzeniowych dużą rolę odgrywają opatrunki uciskowe. Gdy działania te nie zapobiegną rozrostowi blizn i bliznowce już powstaną, wykorzystuje się w celu ich leczenia opatrunki okluzyjne z silikonem (Medi-Gell), ostrzykiwanie bliznowców sterydami (Kenalog) lub stosuje się laseroterapię. Wszystkie te metody działają hamująco na syntezę kolagenu i procesy włóknienia.

W przypadku bliznowców pooperacyjnych i pooparzeniowych, wciągających skórę otaczającą, tworzących zagłębienia lub kieszonki oraz powodujących przykurcze ograniczające prawidłową ruchomość stawów, należy zastosować leczenie chirurgiczne polegające na wycięciu zmian i wykonaniu plastyki skórnej.

Proces gojenia rany składa się z kilku następujących po sobie etapów. Pierwszy z nich to faza reakcji zapalnej, podczas której dochodzi do migracji komórek fagocytarnych, takich jak: makrofagi, granulocyty i monocyty. W drugiej fazie, proliferacji i angiogenezy, komórki te ulegają przekształceniu w fibroblasty produkujące włókna kolagenowe oraz dochodzi do proliferacji włośniczek z tworzeniem się na czyń krwionośnych. Podczas trzeciej fazy, modelowania i przebudowy, blizna staje się miękka i blednie. Okres po wstawania i modelowania blizny trwa do 12 miesięcy.

Nie we wszystkich jednak przypadkach gojenie rany przebiega w ten sposób. Bywa, że blizna staje się przerosła lub rozrasta się w niekontrolowany sposób. Staje się ona wówczas twarda, gruba, mało elastyczna, dając bardzo nieestetyczny wygląd. Może także upośledzać funkcje stawów przez tworzące się przykurcze lub prowadzić do deformacji kości, co zdarza się zwłaszcza u dzieci.

Pierwsze doniesienia o przerostowych bliznach skórnych i bliznowcach sięgają X wieku i pochodzą z Nigerii. Ojcem nazwy „keloid” (bliznowiec) był Alibert, który w 1816 roku tę zmianę skórną przyrównał do szczypiec kraba (grec. khele). Po raz pierwszy przedstawił on przypadek bliznowca na kongresie medycznym w Paryżu w 1806 roku.

Bliznowiec (keloid) jest to rodzaj patologicznego gojenia się skóry po nie wielkim urazie z przerwaniem jej ciągłości. Tkanki bliznowca charakteryzują się niekontrolowanym rozrostem poza granice rany.

Blizna przerostowa jest tkanką bliznowatą rozrastającą się tylko w obrębie uszkodzonej wcześniej skóry i nie rozrastającą się dookoła. Blizna taka jest gruba, zaczerwieniona i wy staje ponad powierzchnię skóry otaczającej.

Dawniej uważano, że bliznowiec i blizna przerostowa to to samo, jednak dokładna ocena morfologiczna i histologiczna pozwoliła odróżnić te dwie zmiany od siebie.
Tylko dokładne poznanie mechanizmów formowania się przerostowych blizn i bliznowców pozwala na skuteczne wyleczenie i określenie działań profilaktycznych.

Bliznowce występują głównie u ciemnoskórych mieszkańców krajów afroamerykańskich. W samej Afryce bliznowce występują na tyle często, że są powszechnie akceptowane. Częstość występowania bliznowców u rasy ciemnej jest 15 razy większa niż u rasy białej i dotyczy około 16% populacji rasy ciemnoskórej. Dość często bliznowce występują też wśród narodów azjatyckich i południowoeuropejskich. Problem ten nie dotyczy jedynie albinosów.

Na podstawie tych doniesień stwierdzono zależność występowania bliznowców od ilości komórek barwnikowych (melanocytów) obecnych w skórze. Dodatkowo również zwrócono uwagę na pewną zależność rodzinną występowania tej skłonności. Powstawanie bliznowców nie zależy od płci, jednak częściej występują one u kobiet, ponieważ kolczykowanie uszu czy pępka (tzw. piercing) jest głównie ich domeną. Częstość występowania nie zależy od wieku, choć bardziej predysponowane są osoby młode, pomiędzy 10. a 30. rokiem życia.

Ryzyko rozwoju blizny przerostowej lub bliznowca wzrasta, gdy gojeniu rany towarzyszy infekcja lub gdy rana zeszyta jest pod dużym napięciem. Wyjątkiem od tej reguły są płatki uszu, gdzie nie ma napięcia, a jednak bliznowce powstają.

Istnieje również pewna zależność występowania zmian od poziomu hormonów płciowych u kobiet. I tak, bliznowiec może rozwinąć się w każdym wieku kobiety, ale głównie w okresie pokwitania i ciąży, a mniej w okresie menopauzy.

Pacjentka lat 42 z licznymi bliznowcami skóry pleców

Przyczyna formowania się blizn przerostowych i bliznowców nie jest znana. W początkowym okresie gojenia się rany wszystkie blizny wyglądają prawidłowo. Różny jest natomiast czas powstawania zaburzeń gojenia od momentu urazu. Okres pojawienia się bliznowca czy blizny przerostowej może wynosić od 4 miesięcy do kilku lat.

Miejscami predysponowanymi do ich rozwoju są: uszy, policzki, brzeg żuchwy, broda, dolna połowa twarzy, szyja, dekolt, okolica mostka, górna część klatki piersiowej, kark, barki, ramiona, przedramiona oraz górna część pleców. Niezwykle rzadko bliznowce występują w okolicach górnej części twarzy, otoczki brodawki sutkowej, na rządów rodnych i w obrębie kończyn dolnych. Nie spotyka się tego rodzaju zmian na skórze powiek, stóp i dłoni oraz na błonach śluzowych.

Nieodzownym warunkiem powstania blizny przerostowej czy bliznowca jest przerwanie ciągłości skóry. Może ono powstać na skutek urazu chirurgicznego, kolczykowania, owrzodzenia, starcia skóry , (abrazji) tatuażu, iniekcji, ukąszenia, oparzenia chemicznego czy termicznego, procesu zapalnego skóry, takiego jak infekcja opryszczką (Herpes Zoster), trądziku młodzieńczego, zapalenia mieszków oraz zapalenia przymieszkowego skóry.

Bliznowce i blizny przerostowe powodują znaczny defekt kosmetyczny. Towarzyszą im często takie dolegliwości jak: swędzenie, pieczenie, silne zaczerwienie w okresach zdenerwowania czy podwyższonego ciśnienia krwi, np. po wypiciu alkoholu, a także ból, uczucie napięcia, dysfunkcje stawów i zaburzenia ruchomości.

Występowaniu bliznowców towarzyszą często inne choroby, takie jak: progeria (szybsze starzenie się), zmiany osteogenezy, scleroderma, zaburzenia rozrostu tkanek oraz choroby endokrynologiczne – akromegalia i zaburzenia płciowe.

Bardzo podobne objawy do wyżej wymienionych towarzyszą włókniakom złośliwym i włókniakorakom skóry (np. dermatofibrosarcoma protuberans), stąd należy przeprowadzić dokładne badanie, by nie przeoczyć rozrostu nowotworowego. Zarówno blizna przerostowa, jak i bliznowiec nie stanowią zmiany przednowotworowej.

Leczenie

Prawidłowe poznanie przyczyn i mechanizmu powstawania blizn przerostowych i bliznowców pozwoliłoby na dokładne określenie działania profilaktycznego i terapeutycznego. Istnieje szereg różnych sposobów ich leczenia, jednak żadna z tych metod nie jest całkowicie skuteczna. Stosowanie jednej metody powoduje dość szybki nawrót schorzenia, nawet w 100%. Najczęściej stosuje się więc terapię skojarzoną, pozwalającą na uzyskanie dobrego efektu kosmetycznego. Celem leczenia jest poprawa wyglądu estetycznego blizny przerostowej i bliznowca, co znacznie polepsza samopoczucie i komfort życia pacjenta. Jednak przede wszystkim terapia ma poprawić lub złagodzić objawy kliniczne poprzez zmniejszenie lub wyeliminowanie uczucia bólu, pieczenia i uzyskanie prawidłowego zakresu funkcji stawów.

Leczenie chirurgiczne polegające na wycięciu blizny przerostowej – początkowo poprawia jej wygląd, jednak w dużym stopniu powoduje nawrót (od 45 do 100%). Jeżeli po dwóch latach od wycięcia nie nastąpi nawrót blizny przerostowej, uważa się ją za całkowicie wyleczoną. W przypadku bliznowców leczenie chirurgiczne nie jest zalecane z powodu znacznego ryzyka jeszcze większego rozrostu.

Korekcja blizny przerostowej powinna opierać się na plastykach, których celem jest zredukowanie napięcia brzegów rany poprzez zmianę jej przebiegu. Linie cięć planuje się zgodnie z liniami skórnymi Langera. By uzyskać lepszy efekt kosmetyczny i zapobiec nawrotom, korzystniej jest zastosować terapię kombinowaną, np. chirurgiczne wycięcie z presoterapią (leczenie uciskiem), sterydami, opatrunkiem silikonowym czy radioterapią. W ten sposób ryzyko nawrotu zmniejsza się nawet do 25%.

Sterydy stosuje się w leczeniu bliznowców i blizn przerostowych od 1960 roku. W wyniku ich stosowania blizna staje się bardziej miękka i „opada” do poziomu powierzchni skóry. Skuteczność terapii z użyciem sterydów dochodzi do 95%. Sterydoterapia może być stosowana jako monoterapia lub terapia wspomagająca wcześniejsze chirurgiczne wycięcie. Kortykosterydy podaje się miejscowo w postaci wstrzyknięć. Stosowanie sterydów może powodować powstanie miejscowych objawów ubocznych, do których zaliczamy: zanik i ścieńczenie skóry, przebarwienia (hipopigmentację), zmiany zanikowe skóry, rozrost naczyń krwionośny i teleangiektazje oraz zahamowane gojenie się rany. Przeciwwskazaniem do stosowania sterydów jest ciąża lub planowanie ciąży. Po sterydoterapii ryzyko nawrotu wy nosi 25-50%.

Silikon stosowany jest od wielu lat w leczeniu blizn oparzeniowych. Mechanizm jego działania nie został jednak dokładnie poznany. Jest on syntetycznym polimerem, nie powodującym reakcji zapalnej i reakcji typu ciała obcego. Stosowany miejscowo w postaci żelu lub gotowego opatrunku (plastra), nie przenika do rany. Opatrunek silikonowy zmniejsza uczucie swędzenia i bólu. Profilaktycznie powinien być używany 12 godzin na dobę przez 4 tygodnie. Działanie silikonu zależy od nawodnienia tkanek, a nie od ich napięcia. Dzięki niemu spada zawartość wody w bliźnie, zmniejsza się aktywność naczyń krwionośnych, zmniejszeniu ulega również depozyt kolagenu i dochodzi do obniżenia wysokości blizny. Staje się ona bardziej miękka, mniej napięta i zaczerwieniona.

Laseroterapia. Po raz pierwszy zastosowanie laseroterapii w leczeniu bliznowców i blizn przerostowych zostało opisane przez Alfelberga w 1984 roku. Najskuteczniejszy jest laser węglowotlenowy CO2 oraz neodymium:yttrium-aluminum-garwet (Nd:YAG). Wiązka promieni laserowych działa hamująco na produkcję kolagenu, zaburzając jego metabolizm i syntezę z fibroblastów w obrębie tkanek bliznowatych. Jednocześnie powoduje ona wzrost kolagenazy (enzymu rozkładającego kolagen) oraz nasilenie procesu rozpadu kolagenu, czyli kolagenolizy, co daje uczucie zmniejszenia napięcia tkanek. Działanie lasera argonowego natomiast daje mały efekt kosmetyczny, dlatego też nie znalazł on szerokiego zastosowania w terapii bliznowców i blizn przerostowych. Ponowne powstanie bliznowca w miejscu leczenia zauważa się w 75 do 100% przypadków, a w obrębie leczonej blizny przerostowej – w 53 do 75%.

Coraz szersze zastosowanie ma laser, który uszkadza mikronaczynia. Zaburzając ukrwienie i odżywianie tkanek bliznowatych, hamuje angiogenezę i zmniejsza w ten sposób widoczne na powierzchni bliznowców i blizn przerostowych prze trwałe zaczerwienienie i liczne teleangiektazje.

Krioterapię z użyciem ciekłego azotu w leczeniu bliznowców i blizn przerostowych stosuje się od 1974 roku. Sesje 2-4-sekundowe w przypadku blizn przerostowych, a 10-15-minutowe w leczeniu bliznowców dają skuteczny efekt. Zimna temperatura zamraża komórki i niszczy naczynia krwionośne, wywołując w nich procesy zakrzepicy. W ten sposób wywołane zaburzenie przepływu krwi powoduje niedokrwienie i niedotlenienie tkanek bliznowatych. Najczęściej czas terapii wynosi 30 sekund, a tempera tura dochodzi do -85, a nawet do -190°C. Temperatura skóry po przyłożeniu sondy wynosi od -20 do -25°C. Po 30 minutach od zakończenia fazy mrożenia pojawia się zaczerwienienie skóry, następnie obrzęk, a dalej pęcherze odmrożeniowe, mumifikacja oraz martwica i strupy. Dla uzyskania lepszego efektu należy krioterapię powtórzyć po miesiącu, a czasem nawet roku lub dwóch latach. Krioterapia stosowana jest jako monoterapia lub łącznie z wycięciem chirurgicznym bądź sterydami. Do rzadko występujących powikłań należą: hipopigmentacja z hiperpigmentacją peryferyjną, atrofia skóry, obrzęki, zapalenia, miejscowa niedoczulica, przetrwałe zaczerwienie nie lub martwica.

Presoterapia polega na leczeniu zmian bliznowatych uciskiem. W tym celu stosuje się różnego rodzaju mankiety uciskowe, ubrania kompresyjne i klipsy. Najlepszy efekt leczenia uzyskuje się w przypadkach bliznowców płatków uszu. Nie wszystkie okolice nadają się do zastosowania ucisku. Nie wolno również stosować go zbyt długo, gdyż może dojść do martwicy tkanek na skutek zaburzenia ukrwienia. Presoterapia znana jest od 1835 roku, jednak szerokie zastosowanie znalazła dopiero w początkach lat 70. w leczeniu rozległych oparzeń termicznych skóry. Zalecany czas stosowania presoterapii to minimum 12, a maksimum 23 godziny na dobę przez 6 do 24 miesięcy. Siła ucisku wynosi 15-40 mmHg, czasem nawet 80 mmHg. Ucisk tkanek bliznowatych powoduje ich niedokrwienie i niedotlenienie, redukując w ten sposób liczbę włókien kolagenowych i wysokość blizny.

Mechanizm radioterapii nie jest dokładnie poznany. Sądzi się, że dobry efekt terapeutyczny w leczeniu bliznowców i blizn przerostowych uzyskuje się dzięki zahamowaniu rozrostu fibroblastów. Pierwszą dawkę można zastosować już w dniu chirurgicznego leczenia zmiany bliznowatej. Dzięki radioterapii uzyskano poprawę nawet w 83 do 92% przypadków, a nawrót udało się zredukować z 36 do 2%. Jeżeli nawet nie uda się uzyskać pełnej i całkowitej remisji, to radioterapia pozwala na złagodzenie lub stałe wyeliminowanie bólu, uczucia pieczenia, swędzenia, ucisku i napięcia. Przy stosowaniu tej metody należy pamiętać o ochronie gonad, soczewki oka i gruczołu krokowego. Najczęstszymi powikłaniami są zmiany miejscowe, takie jak: hiperpigmentacja, hipopigmentacja, zaczerwienienie, teleangiektazje i atrofia skóry. Nawrót zauważa się u 50-100% przypadków leczenia, głównie w początkowym okresie terapii. Po zakończeniu cyklów radioterapii (od 6 miesięcy do roku) nawrót bliznowca i blizny przerostowej jest znacznie mniejszy i wynosi 16-21%. Trzeba zaznaczyć, że mimo tych optymistycznych danych radioterapia należy wciąż do kontrowersyjnych metod leczenia bliznowców. Istnieje bowiem podejrzenie, że stosowanie radioterapii może zwiększać ryzyko rozwoju raka skóry.

Preparaty najczęściej stosuje się w kombinacji z wycięciem chirurgicznym. Na różnej drodze hamują one syntezę kolagenu i stymulują działanie kolagenazy.

Zastosowanie znalazł jeden z preparatów stosowanych w leczeniu nowotworów. Dzięki działaniu hamującemu na rozrost fibroblastów znalazł on zastosowanie w leczeniu bliznowców. Stosuje się go od 1980 roku w monoterapii, wstrzykując w okolice tkanek bliznowatych. Często podaje się go razem ze sterydami lub łączy z laseroterapią.

Leczenie blizn przerostowych i bliznowców stanowi duży problem, a częstość niepowodzeń i nawrotów wskazuje na brak jednej skutecznej terapii. Jako całkowite wyleczenie uznaje się trwające ponad dwa lata zmniejszenie wyniosłości blizny oraz zahamowanie jej rozrostu w przypadku bliznowców. Jeżeli monoterapia nie pozwala uzyskać dostatecznego efektu po kilku miesiącach, należy zmienić rodzaj terapii bądź zastosować terapię kombinowaną. Leczenie tkanek bliznowatych nie ogranicza się do jednego standardu i wymaga od lekarza dobrej znajomości technik chirurgicznych oraz szerokiej wiedzy z za kresu stosowanych metod terapii wspomagającej.

dr n. med. Małgorzata Kolenda

Chociaż blizny rzadko powodują utratę zdrowia, to jednak świadomość zniekształcenia estetycznego często niekorzystnie wpływa na psychikę pacjenta. Przed wynalezieniem laserów blizny i rozstępy skórne leczono za pomocą takich metod, jak: chirurgiczne wycięcie i przeszczepianie skóry, dermabrazja, zastrzyki z hormonami sterydowymi, a także rentgenoterapia. Niestety większość z tych metod leczenia dawała nieproporcjonalnie małą korzyść w porównaniu z ujemnymi efektami, a niektóre z nich wręcz pogarszały stan blizny.

Wprowadzenie technologii wysokoenergetycznych laserów, pulsujących i skanujących, pozwoliło chirurgom na zastosowanie ich w leczeniu blizn zanikowych (atroficznych). Dodatkową zaletą lasera, obok efektu warstwowego odparowania wierzchniej warstwy skóry, jest jego działanie powodujące obkurczanie kolagenu w pozostałych warstwach skóry. Klinicznie wzmacnia to proces przemodelowania, tj. odmłodzenia kolagenu.

Stan po głębokim oparzeniu obu dłoni oraz stan po laseroterapii

Ponieważ technologia laserowa rozwija się bardzo szybko, a jej zastosowanie w obszarach klinicznych narasta, trudno jest aktualnie sprecyzować zakres leczniczych możliwości laserowego “usuwania blizn”. W celu stwierdzenia, który system laserowy lub kombinacja systemów laserowych jest najlepsza, należy właściwie ocenić rodzaj widocznej blizny. Rozróżniamy:

Blizny rumieniowe

Blizny te zabarwione są na kolor różowy lub czerwony i nieuchronnie pojawiają się po zagojeniu rany. Po urazie naruszającym ciągłość skóry uruchamiane są procesy gojenia, polegające m.in. na tworzeniu tzw. młodego kolagenu. Jednoczesne uwalnianie czynników naczyniotwórczych stymuluje wzrost nowych naczyń, które są odpowiedzialne za różowe zabarwienie świeżych blizn. Obecność rumienia ponad rok od zagojenia wskazuje na jego trwałość. Jest to najczęściej spowodowane przedłużoną angiogenezą i zwolnioną naczyniową regresją podczas tworzenia tkanki ziarninowej. Powody takiego stanu nie są jasne, ale badania histologiczne blizn o przedłużonym rumieniu wykazują dużą liczbę naczyń krwionośnych wrastających w nowo tworzony kolagen. Wprowadzenie laserów o powinowactwie do chromoforu hemoglobinowego znakomicie usuwa ten kolor.

Blizny przebarwione

Przebarwione blizny są często widoczne u pacjentów z oliwkową lub brązową tonacją skóry. Są one prawdopodobnie wynikiem urazowej stymulacji komórek barwnikowych (melanocytów) w skórze. Uraz połączenia skórno-naskórkowego z następowym odczynem zapalnym powoduje przemieszczenie pigmentu do dermis, tj. warstwy skóry właściwej. Daje to nadmierne zabarwienie blizn. W miarę upływu czasu pigmentacja zwykle blednie, ale niektóre blizny pozostają przebarwione na stałe.

Blizny przerostowe

Przerastające blizny zwykle rozwijają się już w pierwszym miesiącu po zabiegu chirurgicznym lub urazie. Mogą one być zlokalizowane na każdej części ciała, ale okolice przedmostkowa, górnej części pleców i lędźwiowa są szczególnie predysponowane do ich rozwoju. Ujawniają się one klinicznie jako różowe, twarde rosnące pasma w granicach zadanej rany. Nadmierna synteza kolagenu i ograniczone wchłanianie kolagenu podczas fazy remodelacyjnej gojenia rany jest prawdopodobnie powodem tego zniekształcenia. Niektóre blizny przerostowe są połączone z uczuciem świądu czy zaburzenia czucia o charakterze przeczulicy, np. parzenia.

Stan po głębokim oparzeniu ud oraz stan po laseroterapii

Keloidy

Keloidy klinicznie wyglądają jako czerwone lub purpurowe, stale rosnące twarde guzy, które “przechodzą” poza granice pierwotnych rozmiarów rany. Mają tendencję do inwazyjności na otaczającą normalną skórę. Widoczny kliniczny i histologiczny obraz spowodowany jest przedłużeniem proliferacyjnej fazy gojenia rany. Keloidy opisuje się często jako “niezłośliwe guzy skóry”. Niemal każda okolica ciała może być objęta tą zmianą. Keloidy najczęściej rozwijają się na płatkach usznych, ramionach, klatce piersiowej, górnej części pleców oraz karku. Blizny te mają większą tendencję do pojawiania się u pacjentów z ciemniejszą karnacją skóry, ale praktycznie niemal każdy pacjent może być dotknięty tym guzem. Badania mikroskopowe wykazują typowe obrazy grubego włóknistego hialinowego kolagenu ułożonego w zbite zawirowania czy guzy. Pomimo powyższej histologicznej charakterystyki, różnicowania pomiędzy keloidem a blizną przerostową najlepiej dokonywać wyłącznie metodami klinicznymi, a mianowicie:

• pomimo że obie zmiany rosną i są zaczerwienione, blizna przerostowa dotyczy tylko okolicy rany, podczas kiedy keloid rozrasta się poza granice pierwotnej rany; pozostawiony bez leczenia keloid może osiągać olbrzymie rozmiary,
• blizna przerastająca ma barwę różową, podczas kiedy keloid ma tendencję do przybierania koloru ciemniejszego i czerwono-purpurowego,
• keloidy są bardziej twarde i guzowate w dotyku aniżeli blizny przerostowe,
• blizny przerostowe często spontanicznie miękną z czasem, natomiast keloidy nigdy nie bledną i nie miękną,
• Nawet przy tych założeniach niektóre keloidy i blizny przerostowe nie mieszczą się jednoznacznie w kryteriach różnicowania, ponieważ wzajemnie nakładają się u nich zarówno cechy kliniczne, jak i histologiczne. Na szczęście nie przeszkadza to w efektywnym leczeniu obu tych rodzajów bliznowacenia metodami laserowymi.

Blizna atroficzna

Objawia się klinicznie jako wklęsłe lub wręcz dołkowate miejsce, które jest ograniczone do okolicy rany pourazowej, chirurgicznej lub zapalnej. Blizny atroficzne są szczególnie powszechne po nawracających stanach zapalnych czy trądziku i zwykle są widoczne na twarzy, przedniej powierzchni klatki piersiowej, ramionach i górnej części pleców. Blizny zanikowe są typowo rumieniowate, we wczesnym okresie swego rozwoju, a z czasem częściowo bledną, nawet do wyglądu hypopigmentacyjnych lub białych włóknistych śladów.

Rozstępy skórne

Rozstępy skórne są liniowymi pasmami pomarszczonej i cienkiej skóry, która początkowo wygląda czerwono, a później blednie. Najczęsiej pojawiają się w okolicach, które są szczególnie silnie rozciągane, jak brzuch, biodra, okolice stawów (np. kolan, ramion), jako wynik ciąży czy szybkiego wzrostu w okresie dojrzewania płciowego. Pewną rolę w powstawaniu rozstępów odgrywają także hormony – szczególnie estrogeny. Wczesne rozstępy są klinicznie i histologicznie podobne do wczesnych blizn, wykazując włóknienie i rumień. W póżniejszym okresie rozstępy podobne są do starych blizn. Klinicznie wyglądają one jako hypopigmentacyjne i zwłókniałe. Podobieństwo kliniczne i histologiczne rozstępów do blizn może budzić nadzieję na podobną reakcję po leczeniu laserowym.

Większość przedstawionych tu rodzajów blizn poddaje się leczeniu z użyciem laserów. Jednak o ostatecznym powodzeniu żmudnego i czasochłonnego leczenia decyduje nie tylko sprawność lekarza i jakość stosowanego sprzętu, ale także przygotowanie psychologiczne pacjenta. Pacjent, który oczekuje, że po laseroterapii jego blizny będą nie do odróżnienia od otaczającej skóry, nie będzie w pełni zadowolony z uzyskanych wyników, niezależnie od widocznej klinicznej poprawy.

Niezmiernie ważne jest stosowanie właściwych parametrów lasera, odpowiednich dla danego rodzaju blizny. Pacjent powinien mieć jasne zrozumienie stopnia oczekiwanej poprawy w odniesieniu do rodzaju jego blizny. U większość pacjentów uzyskuję się ponad 50% poprawę. Blizny przerostowe i keloidy stają się bardziej płaskie, blizny zanikowe i rozstępy obkurczają się i są mniej widoczne, blizny rumieniowe i przebarwione bledną. Pacjenci z bolesnymi bliznami mogą znaleźć pociechę w fakcie ustąpienia świądu i zaburzeń czucia już po 2-3 zabiegach laseroterapii.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że leczenie blizn z zastosowaniem lasera wiąże się z minimalnym niebezpieczeństwem wystąpienia objawów ubocznych.

Dr n. med. Kazimierz Cieślik

Autor jest chirurgiem plastycznym, ordynatorem oddziału chirurgii plastycznej i oparzeń w Krakowie (tel. 0602 314 642).

W chirurgii estetycznej wykorzystu­je się w korekcji blizn pooperacyjnych wszelkiego rodzaju Z- lub W-plastyki, pozwalające na wycięcie całej blizny i zeszycie jej ponowne w postaci litery Z, W lub wielokrotności W, co zmniej­sza siły napięcia działające na samą li­nię blizny. W ostatnich kilku latach w Klinice Kolasiński stosujemy również tzw. metodę argentyńską. Odpowiednia technika preparowania w zakresie na­skórka i podszywania odpowiednich warstw skóry i tkanki podskórnej pozwala uzyskać satysfakcjonujące rezultaty.