O tym jak ważną rolę odgrywa psychika w leczeniu wielu chorób wiadomo od dawna. Najczęściej jednak przypisuje się jej znaczenie w leczeniu onkologicznym czy w rehabilitacji. Tymczasem, coraz częściej mówi się o holistycznym podejściu do pacjenta, czyli o uwzględnieniu wszystkich czynników mających wpływ na jego zdrowie „cielesne i duchowe”, podkreślając wyraźny związek, tych dwóch elementów. Istotny jest też wpływ stresu oraz cech osobowości na stan funkcjonowania ludzkiego organizmu. Odpowiedzialność za takie spojrzenie leży zarówno po stronie lekarza, jak i pacjenta, który często nie ma świadomości tego, jak ważną rolę w radzeniu sobie z chorobą ma psychika. W związku z tym sugestia lekarza, aby skorzystać z pomocy psychologa lub psychoterapeuty często wprowadza pewien stopień niepokoju, wywołuje oburzenie lub atak. Tymczasem psychoterapia stanowi naturalne uzupełnienie nowoczesnego procesu terapeutycznego, gdzie oprócz farmakologii niezbędna jest zmiana przekonań, zwiększenie umiejętności radzenia sobie ze stresem, uformowanie optymistycznego nastawienia do świata. Psychoterapia pozwala też poszerzyć świadomość na temat własnych napięć psychicznych, zablokowanych pragnień czy wewnętrznych konfliktów.

Powszechnie wiadomo, że w przebiegu wielu chorób, zwłaszcza przewlekłych lub nawrotowych, znacznie obniża się samoocena i poczucie własnej wartości, spada wola życia i energia życiowa, pojawia się poczucie bezradności i beznadziejności. Włączenie psychoterapii jest wówczas bardzo pożądane, ponieważ znacznie poprawia postrzeganie samego siebie i wzmacnia człowieka w walce z chorobą.

Nową dziedziną współczesnej medycyny jest psychodermatologia, która obejmuje swym zakresem: dermatologię, psychologię, psychiatrię, medycynę estetyczną i kosmetologię. Psychodermatologia bada zależności pomiędzy chorobami skóry, a psychiką człowieka, bowiem od dawna zauważono, że pod wpływem wielu czynników psychicznych (np. stresu), choroby skóry mogą się nasilać. Stąd dziś podkreśla się rolę psychoterapii w leczeniu szeregu schorzeń takich jak: łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, przewlekły świąd, łysienie plackowate, nadmierna potliwość, etc.

Osobnym zagadnieniem jest zastosowanie psychoterapii w leczeniu wypadania włosów. To także nowa dziedzina medycyny: psychotrychologia, która odnosi się do psychosomatycznych chorób związanych z włosami.

Dziś psychoterapia nabiera nowej wartości. Staje się integralną częścią medycyny zmieniając jej tradycyjne oblicze.

Konsultacje psychoterapeutyczne i proces terapeutyczny są przeprowadzane przez psychoterapeutkę mgr Alicję Grupkę w ramach Prywatnego Gabinetu Psychoterapeutycznego.

Związek skóry z problemami natury psychicznej (zaburzenia psychodermatologiczne) można podzielić na trzy kategorie:

1. Główne zaburzenie dermatologiczne przyspieszone lub podrażnione przez stres (zaburzenia psychofizjologiczne – psychophysiologicaldisorders) np. łuszczyca, egzema. Choć stopień, w jaki stres wpływa na zdrowie pacjenta, jest różny w indywidualnych przypadkach, z pewnością trudno nie zauważyć jego związku z zaostrzeniem się lub ujawnieniem szeregu objawów skórnych. Badacze tego zjawiska najczęściej posługują się listą stresorów, czyli negatywnych wydarzeń, by ocenić jak mocno wpływają one na życie osoby chorej. Niejednokrotnie również odnoszą się do tego jak mocno samo zaburzenie dermatologiczne może powodować wtórnie przeżywany stres, lęk czy depresję. Ciekawe jest, że przeżywany stres jest powiązany ze zmianami w odporności i występowaniem nadwrażliwości bariery ochronnej – skóry.
2. Wtórne zaburzenie psychiatryczne ujawniające się jako efekt zaburzenia dermatologicznego. Są to zaburzenia psychiczne (np. depresja), będące wynikiem nieprzyjemnej, chronicznej, powodującej kalectwo lub oszpecenie choroby skóry. Przyczyn może być bardzo wiele. Przede wszystkim choroby dermatologiczne poprzez to, że są widoczne, mogą zaburzać budowanie relacji społecznych oraz trwale obniżać samoocenę. Niejednokrotnie też wiążą się z przeżywaniem upokorzenia i wstydu w relacjach z innymi, a co za tym idzie – powodować kłopoty ze znalezieniem pracy czy zbudowaniem udanej relacji z partnerem. Istotne jest w jakim momencie życia się pojawiają – np. ostry trądzik w kryzysowym, z punktu widzenia rozwoju psychicznego, okresie dojrzewania może mieć skutki psychiczne objawiające się jeszcze przez wiele lat życia osoby.
3. Główne zaburzenie psychiatryczne, które może objawiać się poprzez skórę. Tutaj podstawą jest problem psychologiczny. Dopiero nierozwojowe rozwiązanie dolegliwości psychicznej owocuje wtórnie objawiającymi się zaburzeniami dermatologicznymi. Wśród najczęściej występujących zaburzeń można wymienić dysmorfofobiczne zaburzenie obrazu ciała (Body DismorphicDisorder), urojone przekonanie o zaatakowaniu ciała przez pasożyty (Delusionalparasitosis) czy trichotillomania, czyli wyrywanie włosów, które może występować samoistnie lub być efektem innego zaburzenia psychicznego (np. schizofrenii).

Najczęściej pacjentom trafiającym do dermatologa trudno jest zaakceptować fakt, że ich dolegliwości mogą być związane z problemami natury psychicznej. Niechętnie zgadzają się na konsultację psychiatryczną lub psychologiczną, która mogłaby pomóc w ustaleniu, który z obserwowanych objawów jest pierwotny i od którego należy zacząć leczenie. Powszechnym zjawiskiem, o którym mówi się wiele lecz powierzchownie, jest stres. Czasem można odnieść wrażenie, że to słowo zastępujące szereg różnych przeżyć i zjawisk jest używane zależnie od potrzeb. Pewne jest jedno – każda osoba żyjąca w społeczeństwie przeżywa stres, radząc sobie w mniej lub bardziej skuteczny sposób z wyzwaniami dnia codziennego. Czym zatem jest stres psychologiczny i jaki ma on związek z chorobami dermatologicznymi?

Choroby skóry, zwłaszcza te najbardziej popularne, jak łuszczyca, atopowe zapalenie skóry czy łysienie plackowate są szeroko powiązane z problemami natury psychicznej (jak np. zaburzenia nastroju czy zaburzenia lękowe) będącymi efektem chorób dermatologicznych. O stresie psychologicznym mówimy wówczas, gdy osoba postrzega wymagania środowiska, w którym się znajduje jako przekraczające jej możliwości poradzenia sobie. Stres jest również zjawiskiem fizjologicznym i ma ogromny wpływ na funkcjonowanie centralnego układu nerwowego. Mówiąc o wpływie stresu na choroby skóry, specjaliści mają na myśli chroniczny, przewlekły stres, który ma ogromne znaczenie zarówno dla pojawienia się choroby, jak i postępów w leczeniu. Narażenie na ciągły stres może powodować permanentne zmiany w emocjonalnej, fizjologicznej i objawiać się w odpowiedzi organizmu na chorobę, w tym także chorobę skóry. W zrozumieniu wielu chorób dermatologicznych może pomóc określenie strat jakie niesie za sobą przeżywanie chronicznego stresu. Zwłaszcza jeśli poznane będą psychologiczne mechanizmy jego oddziaływania.

Człowiek jest istotą społeczną, którego natury fizjologiczna jak i psychiczna przenikają się wzajemnie. Nie można zajmować się zaburzeniami skórnymi w oderwaniu od psychiki pacjenta. W dobie najnowocześniejszych badań i technologii medycznych istotne jest zwracanie uwagi na kondycję psychiczną osoby, która zwraca się po pomoc do lekarza.

Mgr Dominika Kolasińska
Psycholog, psychoterapeuta

Konsultacje psychoterapeutyczne i proces terapeutyczny są przeprowadzane przez mgr Alicję Grupkę – psychoterapeutkę w ramach Prywatnego Gabinetu Psychoterapeutycznego.

Wieloczynnikowa koncepcja chorób uznaje, że człowiek jest jednością biologiczną, psychiczną i społeczną. Zakłócenie funkcjonowania w jednym z tych elementów może wywoływać różne zjawiska, które prowadzą do uruchomienia procesów patologicznych i mogą stać się czynnikiem etiologicznym. Udział poszczególnych czynników może być wyrażony w różnym stopniu, niemniej jednak, poznanie ich wzajemnych uwarunkowań i zależności jest bardzo pomocne w odkryciu mechanizmów powstawania i rozwoju choroby. Często choroba pojawia się (lub jej przebieg zaostrza się) pod wpływem ostrego lub przewlekłego stresu, co skłania do poszukiwania mechanizmów patogenetycznych w sferze zaburzeń psychicznych i emocjonalnych. Ocena stanu psychicznego pacjenta I jego sposobu funkcjonowania jest wówczas niezmiernie ważna.

Najnowsza literatura z zakresu psychotrychologii i psychoneuroimmunologii podaje również, że związek między chorobami włosów (np. łysienie plackowate) a czynnikami psychicznymi próbuje się wyjaśnić na poziomie neurobiologicznym. W skórze, w układzie nerwowym oraz w układzie immunologicznym występują wspólne neuromediatory i neurohormony, które pod wpływem stresu uruchamiają szereg zmian w komórkach i mikrokrążeniu mieszków włosowych. Jest to kolejne potwierdzenie, że nabywając umiejętności radzenia sobie ze stresem, wprowadzając pozytywną postawę psychiczną i modyfikując zachowanie stymulujemy – w pierwszej kolejności – procesy komórkowe, a w dalszej – przebieg samej choroby.

Z praktyki wynika, że osoby zgłaszające się do dermatologa lub trychologa z powodu chorób włosów mają także inne objawy z pozoru nie związane z włosami. Występują one nie tylko z powodu zmiany wyglądu, ale często są wynikiem obciążenia emocjonalnego, któremu towarzyszy niskie poczucie własnej wartości, znaczne pogorszenie jakości życia i niepokój. Osoby te często doświadczają bezradności, trudności adaptacyjnych, mają niską samoocenę, wewnętrznie odrzucają samego siebie, często mają trudne doświadczenia życiowe, są niezadowolone z siebie. Taki stan emocjonalny jest dodatkowym utrudnieniem w stosowaniu klasycznej terapii. Dlatego, decydując się na leczenie trychologiczne nie można pominąć psychoterapii, która wspomaga to leczenie i w ten sposób prowadzi do długookresowej poprawy i odrostu włosów.

Mgr Alicja Grupka
Psychoterapeuta

Konsultacje psychoterapeutyczne i proces terapeutyczny są przeprowadzane przez mgr Alicję Grupkę – psychoterapeutkę w ramach Prywatnego Gabinetu Psychoterapeutycznego.