Plamy soczewicowate najczęściej pojawiają się w dzieciństwie, a ich liczba może zwiększyć się w wieku dojrzałym. Są zmianami ciemnobrązowymi, o wymiarach zbliżonych do 1cm. Mogą być zlokalizowane w obrębie skóry całego ciała oraz na granicy skóry i błon śluzowych, a także w obrębie spojówek.

Plamy soczewicowate nie zmieniają się pod wpływem promieniowania słonecznego. Bardzo często nie można odróżnić plam soczewicowatych od zwykłych znamion melanocytowych. Chociaż plamy soczewicowate nie wykazują tendencji do złośliwienia, należy takie zmiany obserwować. Plamy soczewicowate można z łatwością usuwać, ze względów kosmetycznych, metodą laseroterapii, osiagając długotrwały efekt. Zaleca się również postępowanie chirurgicznie, usuwające zmianę na całej grubości skóry lub zastosowanie metody tzw. „shave excision” – w miejscach o zwiększonym ryzyku powstawania blizn przerosłych.

Plamy, które powstały pod wpływem działania przewlekłego lub ostrego promieni słonecznych nazywane są plamami soczewicowatymi słonecznymi. Plamy soczewicowate słoneczne są większe od zwykłych plam soczewicowatych i występują głównie u ludzi w podeszłym wieku. Wśród młodych pacjentów plamy soczewicowate słoneczne będą występowały w obrębie skóry narażonej na promieniowanie słoneczne (twarz u kobiet i mężczyzn, plecy u mężczyzn). U osób starszych plamy soczewicowate słoneczne są wynikiem przewlekłej ekspozycji na promieniowanie słoneczne i występują przede wszystkim na tylnej powierzchni przedramion i na twarzy. Ze względu na rozmiar tych zmian pacjenci często proszą o leczenie. Plamy można leczyć metodą krioterapii i laseroterapii. W przypadku wczesnych zmian można też stosować środki wybielające. W celu ograniczenia powstawania nowych zmian soczewicowatych słonecznych należy stosować filtry.

U około 50% pacjentów leczonych przewlekle metodą fotochemoterapii (PUVA-terapia) powstają drobne, nieregularne plamy soczewicowate przypominające piegi, zlokalizowane głównie w obrębie tułowia. Liczba plam związana jest z ilością naświetlań, wiekiem pacjenta w momencie rozpoczęcia leczenia oraz z płcią. Plamy związane z PUVA-terapią utrzymują się jeszcze przez około 2 lata od zakończenia leczenia. W obrazie histopatologicznym stwierdza się powiększone melanocyty. Ze względu na często obecną w tym obrazie atypię łączącą się z ryzykiem rozwoju czerniaka złośliwego oraz innych nowotworów skóry[6,7] pacjenci powinni pozostać pod kontrolą lekarza specjalisty.

Plama soczewicowata typu „kropla atramentu” jest zmianą, która ze względu na swój obraz kliniczny często budzi niepokój. Zmiany powstają w obrębie skóry eksponowanej na promieniowanie słoneczne i charakteryzują się drobnymi rozmiarami, średnicy około 5 mm oraz intensywnie ciemnobrązową barwą[8]. Niekiedy brzeg plamy bywa nieregularny. W przypadku utrudnionej diagnostyki rozpoznanie potwierdza badanie histopatologiczne.

Plamy koloru kawy z mlekiem powstają we wczesnym dzieciństwie. Są to duże, jasnobrązowe plamy o równomiernym zabarwieniu i delikatnym odgraniczeniu.

Występują pojedynczo, natomiast mnogie plamy koloru kawy z mlekiem często są związane z różnymi zespołami chorobowymi. Plamy tego typu to zmiany łagodne, nigdy nie ulegające zezłośliwieniu.

Plamy typu kawy z mlekiem nie wymagają leczenia. Postępowanie, z punktu widzenia dermatologii estetycznej, nie zawsze przynosi oczekiwane efekty. Efekty laseroterapii w przypadku plam typu kawy z mlekiem są bardzo różne. Niektórzy specjaliści proponują wykorzystanie lasera tylko w przypadku braku możliwości przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego. We wczesnych badaniach wykazano dobre efekty laseroterapii, jednak innym grupom badawczym nie udało się ich powtórzyć.

Pod względem patomorfologicznym przebarwienia mogą mieć charakter melaninowy i niemelaninowy. Ze wzglę­du na głębokość lokalizacji dzielimy je na naskórkowe (z kumulacją melaniny w naskórku) i skórne (barwnik kumulu­je się w makrofagach skóry właściwej). Najczęściej występują przebarwienia mieszane, skórnonaskórkowe. Ustale­nie głębokości przebarwień umożliwia badanie w lampie Wooda.

Najczęstsze zmiany zabarwienia skó­ry to piegi (ephelides), w których na nie­wielkiej przestrzeni obserwuje się zwięk­szenie zawartości barwnika w warstwie podstawnej naskórka, głównie twarzy i odsłoniętych części ciała. Są to w isto­cie jedynie defekty kosmetyczne i nie sta­nowią punktu wyjścia nowotworów. Piegi powstają po długotrwałym naświe­tlaniu, a istniejące wcześniej stają się z czasem ciemniejsze.

Drugą grupę zmian zabarwienia skó­ry stanowią plamy soczewicowate {lenti-gines). Są to żółtawe lub brunatne plamy przebarwieniowe o różnej wielkości, kształcie i nieostrych granicach, zlewają­ce się ze sobą. Powstają one na skutek zwiększenia liczby melanocytów wypeł­nionych barwnikiem w obrębie warstwy podstawnej naskórka. Ilość tego barwni­ka jest ściśle związana z działaniem pro­mieniowania ultrafioletowego UVB. Tak więc konsekwencją przewlekłych ekspo­zycji na światło u osób w starszym wieku są plamy widoczne na grzbietach dło­ni i twarzy (lentigines sensilis), a w młod­szym, w następstwie oparzeń słonecz­nych (lentigines solares) na karku i barkach. Te ostatnie dotyczą głównie mężczyzn pracujących latem na świeżym powietrzu.

Słońce jest podstawą życia na Ziemi. Jest ono największym, naturalnym źró­dłem energii, a opalanie się jest jednym z ulubionych nawyków ludzi. Mówiąc o promieniowaniu słonecznym, zwykle mamy na myśli promieniowanie ultrafio­letowe UVB. Dobroczynnym efektem jego działania jest przemiana w obrębie skóry nieaktywnej formy witaminy D w jej po­stać aktywną. Niestety, to samo promienio­wanie, zwane także rumieniotwórczym, przyczynia się do powstawania niekorzyst­nych zmian skórnych po opalaniu, takich jak: oparzenia posłoneczne, szybsze sta­rzenie się (photoaging) oraz stymulacja powstawania nowotworów i różnego ro­dzaju fotodermatoz.

Skóra poddana przewlekłemu dzia­łaniu promieni słonecznych ulega po­grubieniu, staje się szorstka i nieelastyczna, mniej sprężysta i jędrna, na­stępnie ulega stopniowemu zanikowi i ścieńczeniu, a na jej powierzchni po­wstają żółte plamy, piegi, plamy soczewicowate, wybroczyny i teleangiektazje. Tworzą się więc głębokie zmarszczki i bruzdy oraz nasilają procesy nowotworzenia. Najbardziej szkodliwe zmia­ny zachodzą w tkance podskórnej, bo­wiem dochodzi w niej do rozpadu i zaniku włókien kolagenu i elastyny.

Pierwsze obserwacje dotyczące szkodliwości działania słońca pochodzą z końca XIX wieku. Dopiero jednak moda na opalanie, która pojawiła się na początku lat 60. XX wieku, spowodowa­ła wzrost zainteresowania niepożądany­mi skutkami jego działania. Wpływ pro­mieniowania słonecznego na skórę uzależniony jest od czasu przebywania na słońcu i od fototypu skóry, czyli za­wartości i rodzaju występującej w niej melaniny. Osoby o jasnej karnacji są bardziej wrażliwe i w większym stopniu narażone na uszkodzenia posłoneczne.

Najczęstsze zmiany skórne powsta­jące na skutek niekorzystnego działania promieniowania słonecznego to:

• przebarwienia: piegi, plamy soczewicowate,
• stany przednowotworowe,
• nowotwory skóry,
• czerniak skóry.