Fizyczne, a przede wszystkim psychiczne skutki otyłości w wieku dziecięcym mogą rzutować na całe dorosłe życie.

W pierwszych latach szkoły podstawowej uczniowie tracą swe charakterystyczne dziecięce sylwetki. Zmiany w proporcjach budowy ciała umożliwiają im doskonalenie koordynacji i precyzji w wykonywaniu zadań. Różne formy aktywności fizycznej stają się więc zazwyczaj celem większości zabaw. Jednocześnie zdolności umysłowe rozwijają się w parze z doświadczeniami zdobywanymi w szkole. Dzieci w wieku od 7 do 11 lat umieją już myśleć logicznie, co pomaga im w systematyzowaniu wiedzy o świecie. Ich struktury poznawcze są na tyle rozwinięte, że umożliwiają sprawną naukę i rozwiązywanie problemów. Bardzo ważnym zadaniem rozwojowym tego okresu jest ukształtowanie się „systemu ja”, który obejmuje samoświadomość, samoocenę i samokontrolę. Dzieci w tym wieku potrafią powiedzieć, jakie są i jakie powinny być. Uczą się samoakceptacji i adekwatnego poczucia własnej wartości. Największym lękiem napawają je kpiny i odrzucenie przez rówieśników oraz strach przed dezaprobatą wyrażoną przez nauczyciela.

Mimo wkroczenia w otoczenie szkolne środowisko rodzinne ma nadal ogromne znaczenie. Prawidłowe nawiązanie kontaktów z kolegami jest możliwe tylko wtedy, gdy dziecko może liczyć w domu na bezwarunkową akceptację siebie i ciepło. Nabywanie owych cech nie będzie skuteczne bez zapewnienia podstawowego poczucia bezpieczeństwa w rodzinie. Jednak na czas pobytu w szkole to nauczyciel zastępuje rodzica. W oczach dziecka ma on ogromny prestiż. Często służy jako model do naśladowania lub jest źródłem wielu bodźców wzmacniających. W pierwszych latach nauki dziecko musi także nauczyć się obcować z innymi ludźmi i uwzględniać ich potrzeby, nie rezygnując jednocześnie z własnych. Wtedy właśnie rodzą się pierwsze przyjaźnie i to doświadczenie ma ogromne znaczenie dla późniejszego rozwoju społecznego. Chęć odizolowania się od dorosłych i szukanie przynależności powodują powstawanie pierwszych grup rówieśniczych, do których należenie łączy się zazwyczaj z dużym prestiżem.

By lepiej zrozumieć funkcjonowanie dziecka, które w szczególny sposób rożni się od otoczenia, konieczne jest wyjaśnienie samego słowa „otyłość”. Najczęściej definiowane jest ono jako przekroczenie idealnej wagi o 20% w wyniku nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej. Przyczyny tego zaburzenia mogą być bardzo różne. Wystarczy wspomnieć, że oprócz uwarunkowań genetycznych, które powodują otyłość rozwojową, są również i inne, jak np. kompulsywne objadanie się w celu zastępczego zaspokojenia potrzeb.

Jednak gdy dziecko idzie do szkoły, mało prawdopodobne jest, by jego koledzy lub koleżanki zastanawiali się nad takimi problemami. Dla nich jest ono po prostu grube, a przyczyny takiego stanu nie mają raczej znaczenia. To, co rzuca się w oczy innym, jest tylko namiastką przeżyć dziecka z widoczną nadwagą.

Otyłość powoduje, że dziecko szybciej się męczy i obficiej poci. Zachwiana bywa równowaga organizmu. Mogą do tego dochodzić zaburzenia tętna i oddychania.

Pojawiają się poważne zaburzenia w procesie samoakceptacji. Własny obraz tworzy się bowiem najczęściej na podstawie tego, jak jesteśmy postrzegani przez innych. Uczniowie z takimi problemami mają niskie poczucie skuteczności własnego działania, co znacząco utrudnia im sprostanie wymaganiom szkolnym. Często prowadzi to do tzw. wyuczonej bezradności i poczucia braku kompetencji. Dziecko otyłe, które zaczyna wątpić w swoje umiejętności, przestaje mieć także zaufanie do swoich zdolności społecznych, co sprawia, że trudniej mu jest prawidłowo porozumiewać się z rówieśnikami. To z kolei może powodować negatywne nastawienie otoczenia, co znowu odbija się na samoocenie dziecka otyłego.

W szkole ważnym polem do czynienia porównań są lekcje wychowania fizycznego oraz różne zabawy na świeżym powietrzu. Dziecko otyłe w trakcie tych zajęć może wzmocnić swoje poczucie niekompetencji, dlatego ważne jest, by nauczyciel potrafił dokładnie dostrzegać takie sytuacje i dostosować swoje wymagania do możliwości dziecka.

Ogromne znaczenie ma sposób, w jaki nadwaga traktowana jest w rodzinie. Jeśli 7-latek zaczyna szkołę z kompleksami spowodowanymi nieprawidłowym wychowaniem przez rodziców, będzie mu jeszcze trudniej, gdyż brak pewności siebie tak bardzo rzuca się w oczy, że prędzej czy później stanie się on przyczyną jeszcze silniejszej dyskryminacji w klasie. Istnieje bowiem zjawisko nazwane w psychologii społecznej „efektem pierwszeństwa”, zgodnie z którym pierwsze wrażenie dotyczące jakiejś osoby ma wpływ na to, jak interpretowane jest jej późniejsze zachowanie. W trakcie takiego pierwszego kontaktu uruchamiane są z całą mocą uprzedzenia i stereotypy, które powodują, że ktoś zostaje zaklasyfikowany do pewnej grupy i jednocześnie wzbudzone zostają wobec niego określone oczekiwania, np. w szkole dzieci mogą myśleć, że jeśli ktoś jest gruby to będzie także głupi.

Kulturowe standardy piękna tworzą się bardzo szybko, poza tym istnieje tendencja do zmniejszania atrakcyjności tych, którzy są odmienni. Walka z uprzedzeniami jest bardzo trudna, ponieważ wymaga znoszenia przez jakiś czas przykrego stanu dysonansu poznawczego, kiedy w myślach istnieją jednocześnie dwie sprzeczne idee. Trudno oczekiwać takiej postawy od 7 czy 8-latków.

Dziecko otyłe musi często zmagać się z przejawami agresji. Środowisko szkolne może być dla niego bardzo przykre. Dość łatwo czyni z niego kozła ofiarnego.

Szkoła podstawowa to także czas powstawania pierwszych grup rówieśniczych. Ich cechą charakterystyczną jest istnienie wewnętrznych norm. Bez względu na to, czy są one formalne, czy nie, przewodnią zasadą jest konformizm wobec tych norm. Każdy, kto się im sprzeciwi, zostaje uznany za dewianta i usunięty z grupy. To wyjaśnia, dlaczego dzieci często w kilka osób potrafią dokuczać i znęcać się nad kimś innym. Jednocześnie w każdej grupie istnieje podział na „my” i „oni”. „Oni” to ci, którzy do nas nie należą i dlatego uważani są za gorszych. Mimo to marzeniem „grubego kolegi z klasy” zawsze będzie należeć do takiej właśnie grupy. Im trudniej będzie mu się do niej dostać, tym bardziej będzie mu na tym zależało.

Otyłość to problem zauważany coraz częściej. Sporo uwagi poświęca się dziś propagowaniu zasad prawidłowego odżywiania i aktywnego trybu życia. Warto jednak pamiętać, że wielokrotnie problem zaczyna się zdecydowanie wcześniej, w wieku dziecięcym. Umiejętne zapobieganie takim stanom to poważne zadanie dla rodziców, którzy mogą uchronić dziecko od przykrych doznań ze strony środowiska rówieśników i umożliwić mu lepsze funkcjonowanie w przyszłości. Właściwa postawa nauczyciela, mająca na celu uwypuklenie cech pozytywnych dziecka otyłego, może pomóc mu w osiągnięciu akceptacji otoczenia. Z drugiej strony, jest doskonałą lekcją tolerancji wobec osób odmiennych.

Dominika Kolasińska