Dr n. med. Jerzy Kolasiński w 2018 roku jako pierwszy Polak otrzymał prestiżową nagrodę Platinum Follicle Award przyznawaną za znaczący wkład w rozwój i dokonania w dziedzinie nauki oraz edukacji na rzecz International Society of Hair Restoration Surgery. Nagroda jest zwieńczeniem 34-letniej pracy dr Kolasińskiego w obszarze chirurgii odtwórczej włosów.

Przeszczep włosów – o zabiegu

Przeszczep włosów jest zabiegiem chirurgicznym polegającym na uzupełnieniu ubytków włosów w miejscach, które uległy wyłysieniu, lub w których owłosienie uległo znacznemu przerzedzeniu. Wykonywany jest z następujących powodów:

• Łysienie androgenowe u mężczyzn
• Łysienie androgenowe u kobiet
• Łysienie pourazowe
• Łysienie po oparzeniach
• Łysienie po napromieniowaniu
• Łysienie spowodowane stanami zapalnymi skóry głowy – po ich wyleczeniu
• Blizny pooperacyjne
• Uzupełnienie zabiegów rekonstrukcyjnych skóry owłosionej głowy
• Ubytki owłosienie w okolicy brwi, rzęs, wąsów i brody
• Ubytki owłosienia okolicy łonowej
• Rekonstrukcja owłosienia klatki piersiowej u transwestytów

Przeszczep włosów został pierwszy raz opisany w 1959 roku przez amerykańskiego lekarza Normana Orentreicha, który powszechnie jest uznawany za pioniera tej dziedziny chirurgii w świecie.

Przeszczepy włosów stosowane przez Orentreicha miały średnicę 4-5 mm i w dzisiejszej ocenie dawały mało estetyczny efekt.

W 1981 roku Rolf Nordsrtom jako pierwszy w świecie opisał zastosowanie mikroprzeszczepów. Pozwoliły one na znaczną poprawę efektów estetycznych leczenia.

W 1984 roku Headington jako pierwszy opisał zespoły mieszkowe – follicular units. W latach 90-tych XX wieku operacje z zastosowaniem zespołów mieszkowych zyskały coraz większą popularność i dziś stanowią jedną z czołowych metod wykonywania operacji przeszczepu włosów.

W 1984 roku jako pierwszy w Polsce zabieg przeszczepu włosów wykonał dr Jerzy Kolasiński.

Zabieg przeszczepu włosów polega na pobraniu fragmentu skóry owłosionej z tylnej okolicy głowy, jego pocięciu na drobne przeszczepy zawierające pojedyncze zespoły mieszkowe (FU), a następnie wszczepieniu ich w okolice wyłysiałe.

Mikroskopowy obraz naturalnego wzrostu włosów w postaci zespołów mieszkowych (Follicular Units).

W ostatnich latach coraz większą popularnością cieszy się metoda FUE (follicular units extraction).

Jej odmienność od klasycznej metody polega na tym, że w pierwszej fazie pobierane są z tyłu głowy pojedyncze zespoły mieszkowe. Dalsze etapy zabiegu przebiegają podobnie.

Zdjęcia przed i po
Przeszczep włosów

Zobacz galerię

Kto jest najlepszym kandydatem do zabiegu przeszczepu włosów

Zabieg przeszczepu włosów może poprawić zarówno Twój wygląd jak i Twoje samopoczucie, co nie znaczy, że będziesz wyglądać idealnie i że zmieni się stosunek innych osób do Ciebie.

Zanim podejmiesz ostateczną decyzję przemyśl dokładnie swoje oczekiwania i przedyskutuj je z naszym chirurgiem.

Czytaj dalej: Kto jest najlepszym kandydatem do zabiegu przeszczepu włosów

Wypadanie włosów u mężczyzn

Najczęstszym rodzajem łysienia u mężczyzn jest łysienie androgenowe. Jego przyczyna nie jest dokładnie poznana, choć decydującą role odgrywają tu predyspozycje genetyczne. Drugim, niezmiernie ważnym czynnikiem wyzwalającym ten proces jest obecność aktywnej formy hormonu męskiego testosteronu zwanego dihydrotestosteronem (DHT).

Czytaj dalej: Wypadanie włosów u mężczyzn

Wypadanie włosów u kobiet

Proces łysienia u kobiet zdarza się zdecydowanie rzadziej. Jest to wynikiem ochronnego działania hormonów żeńskich – estrogenów. Stąd najczęściej łysienie u kobiet występuje po okresie menopauzy. Rzadko jednak doprowadza ono do takich ubytków owłosienia jak u mężczyzn. U kobiet mamy najczęściej do czynienia z różnego stopnia przerzedzeniem włosów w okolicy centralnej głowy przy zachowanym owłosieniu w okolicy czołowej.

Często proces ten jest spowodowany miniaturyzacją (zmniejszeniem średnicy włosów) w tych okolicach głowy.

Czytaj dalej: Wypadanie włosów u kobiet

Ryzyko związane z wykonaniem operacji przeszczepu włosów

Przeszczep włosów jest zabiegiem bezpiecznym. Wyjątkowo rzadko dochodzi do ograniczonej infekcji skóry głowy. Po rozległych zabiegach może wystąpić osłabienie czucia skóry głowy. Ma ona najczęściej przejściowy charakter.

W przeszłości zabieg dotyczący części czołowej powodował obrzęk czoła i powiek. Obecnie, dzięki zastosowaniu odpowiedniego znieczulenia obrzęk czoła wystepuje niezmiernie rzadko.

Planując operację przeszczepu włosów

Podczas wstępnej konsultacji nasz chirurg oceni ogólny stan Twego zdrowia oraz zaproponuje leczenie chirurgiczne na podstawie badania Twojej głowy.

Pamiętaj przekazać chirurgowi swoje oczekiwania. Na podstawie badania chirurg oceni czy są one realne. Udzieli Ci także pełnej informacji na temat stosowanych metod korekcji .

Otrzymasz również informację na temat przewidywanego znieczulenia oraz kosztów leczenia.

Pamiętaj poinformować chirurga o tym jakie zażywasz lekarstwa lub witaminy, czy jesteś osobą palącą.

Jak przygotować się do operacji przeszczepu włosów

Nasz chirurg udzieli Ci pełnej informacji dotyczącej przygotowania do operacji. Pamiętaj unikać zażywania Aspiryny na 10 dni przed operacją. Ze względów estetycznych wskazane jest zapuszczenie dłuższych włosów. Pomogą one łatwiej zakryć wczesne ślady działalności chirurgicznej.

Głowę należy umyć rano w dniu operacji lub wieczorem w dniu poprzednim.

Na zabieg możesz przyjechać własnym autem. Nie ma przeciwwskazań by prowadzić samochód w następnym dniu.

Rodzaj znieczulenia przy operacjach przeszczepu włosów

Zabieg przeszczepu włosów wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Podczas podawania znieczulenia możesz odczuwać niewielkie pobolewania w miejscu iniekcji oraz wzmożone bicie serca. Jest ono spowodowane dodatkiem niewielkiej ilości adrenaliny, która zdecydowanie przedłuża czas działania znieczulenia oraz  zmniejsza krwawienie podczas zabiegu. Przed zabiegiem otrzymasz doustnie lek uspokajający. Pozwoli on na obniżenie poczucia niepokoju przed i podczas operacji.

Operacja przeszczepu włosów

Sposób rozmieszczenia przeszczepów, ich rodzaj  i liczba uzależnione są od rozmiarów łysiny, barwy i charakterystyki włosów.

Zabieg rozpoczyna się od pobrania fragmentu skóry owłosionej z bocznych i tylnej okolicy głowy. Ma on najczęściej kształt paska o szerokości ok. 1 cm i długości kilku centymetrów (zależnie od planowanej liczby przeszczepów).

Miejsce pobrania jest zszywane szwem ciągłym. Naturalną konsekwencją zabiegu jest blizna przebiegająca poziomo dzięki czemu dość łatwo można ją ukryć pomiędzy włosami. Zależnie od rodzaju skóry głowy blizna może mieć szerokość od 1 mm do 3 mm. Stosowana obecnie technika TC pozwala na zminimalizowanie szerokości blizny oraz powoduje, że część włosów wyrasta przez bliznę. Dzieki temu blizna jest mniej widoczna.

W przypadku zastosowania metody FUE poszczególne zespoły mieszkowe są pobierane indywidualnie przy użyciu mikropunchów. W tym celu cała okolica tylna głowy jest golona, a następnie znieczulana. Tą metodą pobiera się do 2000 przeszczepów w czasie jednej operacji.

Po zabiegu pozostają niewidoczne, rozsiane blizenki.

Metoda FUE ma zastosowanie u osób, które maja zamiar strzyc bardzo krótko włosy, oraz przy korekcji linijnych blizn skóry owłosionej głowy.

Metoda jest bardzie czasochłonna stąd jej cena jest znacznie wyższa od ceny metody klasycznej.

Jeśli stosuje się technikę tradycyjną wówczas pobrany pasek skóry jest krojony przez doświadczonego technika na mikroskopijnej wielkości przeszczepy zawierające pojedyncze zespoły mieszkowe.

Dzięki ogromnemu doświadczeniu zespołu naszej kliniki wykonujemy jednorazowo bardzo rozległe zabiegi – do 3000 przeszczepów podczas jednej sesji. Taki rozmiar zabiegu pozwala na pokrycie przeszczepami nawet bardzo rozległych łysin. Najczęściej wykonywane są operacje po 1500-2000 przeszczepów.

Dokładną liczbę przeszczepów określa chirurg na podstawie badania pacjenta.

Ogromną zaletą dużych sesji jest znacznie lepsze wykorzystanie okolicy dawczej, znaczna oszczędność czasu jaki pacjent musi poświęcić na leczenie (to co inni wykonują podczas dwóch, trzech operacji my przeprowadzamy jednorazowo ! )

Najbardziej czasochłonną częścią zabiegu jest wkładanie przeszczepów w okolicę biorczą.

Zespół naszej kliniki wypracował własną technikę wszczepiania zwaną  four-hand-stick-and-place.

Jest ona aktualnie najszybszym sposobem na świecie wykonywania zabiegu przeszczepu włosów.

Potwierdziły to liczne porównania z innymi sposobami wykonywania zabiegu.

Dzięki tej technice przeciętny czas trwania operacji, podczas której wykonuje się 1000 przeszczepów trwa 1,5-2 godziny, 1500 przeszczepów – 2,5-3 godzin, 2000 przeszczepów – 3-4 godzin i 3000 przeszczepów 4-5 godzin.

Tak wyraźne skrócenie czasu zabiegu nie tylko znacznie podnosi komfort pacjenta ale znacząco wpływa na żywotność przeszczepów.

Zabiegi wykonywane techniką FUE trwają znacznie dłużej i często zajmują cały dzień z przerwą na obiad.

Po operacji przeszczepu włosów

Bezpośrednio po rozległej operacji na głowę zakładany jest opatrunek. W przypadku mniejszych operacji głowa pozostaje bez opatrunku.

Po rozległych zabiegach pacjent najczęściej pozostaje jedną dobę w klinice. W przypadku mniejszych zabiegów pacjent może wrócić do domu po 2 godzinach od operacji.

W godzinach wieczornych może być odczuwalny umiarkowany ból głowy. Najczęściej doustne leki przeciwbólowe wystarczają by złagodzić te dolegliwości.

Następnego dnia rano, opatrunek jest zdejmowany, pacjent otrzymuje szczegółowe zalecenia pooperacyjne i bez opatrunku opuszcza klinikę.

Nie ma przeciwwskazań by w tym dniu prowadzić samochód lub odbyć podróż samolotem.

W pierwszych dniach po operacji może wystąpić obrzęk czoła i powiek. Stosowanie zimnych kompresów, a w uzasadnionych przypadkach niewielkich dawek leków sterydowych pozwala na złagodzenie tej reakcji.

Najczęściej po 14 dniach ma miejsce kontrola w klinice. Zdejmowany jest wówczas szew z tyłu głowy.

Powrót do normy

Okres powrotu do pełnej sprawności wynosi od kilku do kilkunastu dni.

W zależności od rodzaju pracy możesz do niej powrócić po jednym do dwóch tygodni.

Nasz chirurg poinformuje Cię kiedy będziesz mógł rozpocząć ćwiczenia fizyczne.

Po upływie tygodnia od zabiegu zaczną odpadać strupki pokrywające przeszczepy. Stosowanie wówczas masaży z użyciem oliwki dziecięcej znacznie przyspiesza ten proces, a jednocześnie zmniejsza uczucie swędzenia skóry głowy. Nasz chirurg dokładnie omówi z Tobą zasady pielęgnacji okolicy operowanej.

Przeszczepione włosy wypadają najczęściej w ciągu dwóch tygodni po operacji. Jest to spowodowane szokiem operacyjnym, który powoduje przejście mieszków włosowych w fazę zwaną telogenem.

Nowe włosy zaczynają rosnąć po upływie trzech miesięcy. Szybkość wzrostu wynosi najczęściej 1 cm na miesiąc. Stąd zauważalnych efektów możesz  spodziewać się po upływie 5-6 miesięcy.

W przypadku wykonywania przeszczepów w obszarze głowy o przerzedzonym owłosieniu może wystąpić również zjawisko umiarkowanego wypadania dotychczas rosnących włosów. Aby ograniczyć tę reakcję zalecane jest stosowanie przed zabiegiem 2-5% Regainy (Loxonu) i ewentualnie Propecji. Uzasadnione jest również takie leczenie  po operacji. Nasz chirurg dokładnie omówi z Tobą zasady postępowania w takich sytuacjach.

Blizna pooperacyjna będzie początkowo twardsza i różowa. W ciągu kilku miesięcy blizna mięknie i staje się blada. Mimo, że zawsze po operacji pozostaje blizna, jednak jej kierunek i lokalizacja powodują, że jest najczęściej niezauważalna.

Należy pamiętać, że na proces leczenia składają się wielokrotnie dwie- trzy operacje. Jeśli bowiem podczas pierwszego zabiegu pokryta zostanie cała łysina, to dzięki kolejnemu zabiegowi uzyskuje się jednak lepszą gęstość wzrostu włosów.

Podczas konsultacji wstępnej nasz chirurg poinformuję Ci o założeniach dotyczących leczenia, w tym o liczbie planowanych zabiegów.

Twój nowy wygląd

Dla większości pacjentów wynik operacji przeszczepu włosów stanowi powód do sporej satysfakcji.

Wielu z nich podkreśla  znaczną poprawę samopoczucia i relacji z innymi osobami.

TC – Trichophytic Closure

Najnowszy sposób szycia miejsca dawczego po pobraniu paska skóry do przeszczepu włosów.

Zalety:

• wąska blizna
• wzrost włosów poprzez bliznę
• mało widoczna, estetyczna blizna
• możliwość krótkiego strzyżenia włosów w okolicy dawczej

Technika TC jest z powodzeniem stosowana w Klinice Kolasiński

Mało widoczna, estetyczna blizna po zeszyciu okolicy dawczej najnowszą techniką TC

Twoja decyzja dotycząca zabiegu przeszczepu włosów ma charakter osobisty i powinna wypływać z własnych potrzeb. Najważniejsze jest Twoje samopoczucie. Jeśli operacja spełni Twoje oczekiwania wówczas można mówić o pełnym sukcesie.

Niepożądany proces łysienia zachodzi na skutek osłabionego wzrostu włosów, zwiększonego wypadania włosów, uszkodzenia włosów lub przemiany włosów terminalnych we włosy mieszkowe (zminiaturyzowane).

Przyczyny wypadania włosów:

• wypadanie włosów wywołane czynnikami fizycznymi
• wywołane lekami
• wywołane chorobami zakaźnymi
• wywołane chorobami układowymi
• wywołane chorobami włosów lub skóry owłosionej
• uwarunkowane genetycznie

Łysienie androgenowe

Łysienie androgenowe jest najczęstszym typem łysienia występującym u osób dorosłych. Proces może rozpocząć się między okresem wczesnej nastoletności a późnym wiekiem średnim. Rozpoznanie łysienia androgenowego jest często rozpoznaniem klinicznym. Pacjenci rzadko obserwują wypadanie włosów, ale zauważają obniżenie ich gęstości.

Czytaj dalej: Łysienie androgenowe

Łysienie androgenowe mężczyzn

Łysienie androgenowe mężczyzn jest często poprzedzone łojotokiem lub łupieżem tłustym. U około połowy mężczyzn w okolicach 50. roku życia można stwierdzić cechy trwałego, postępującego łysienia zwanego inaczej łysieniem typu męskiego. Utrata włosów rozpoczyna się od kątów czołowych oraz szczytu głowy.

Czytaj dalej: Łysienie androgenowe mężczyzn

Łysienie androgenowe kobiet

Łysienie androgenowe kobiet, zwane również łysieniem kobiet typu męskiego lub przewlekłym rozlanym łysieniem, jest wywołane czynnikami genetycznymi i zwiększoną wrażliwością mieszka włosowego na androgeny. U pacjentek z tym typem łysienia poziomy hormonów płciowych mogą być prawidłowe.

Czytaj dalej: Łysienie androgenowe kobiet

Inne, rzadziej występujące rodzaje łysienia:

Łysienie anagenowe (anagen effluvium)

Do łysienia tego typu dochodzi w momencie, gdy faza wzrostu włosa (prawidłowo trwająca kilka lat) zostanie nagle przerwana przez określony czynnik o dużym nasileniu.

Czytaj dalej: Łysienie anagenowe

Łysienie plackowate (alopecia areata)

Łysienie plackowate (alopecia areata) to autoimmunologiczne, niebliznowaciejące łysienie w obrębie głowy lub całego ciała. Do utraty włosów najczęściej dochodzi nagle. Typowe ogniska łysienia są okrągłe lub owalne i dobrze odgraniczone od prawidłowych włosów.

Czytaj dalej: Łysienie plackowate

Łysienie telogenowe (telogen effluvium)

Faza spoczynku trwa kilka miesięcy i jest zakończona powstaniem nowego włosa anagenowego. Normalnie człowiek traci około 50 włosów telogenowych dziennie.

Czytaj dalej: Łysienie telogenowe

Wrodzone i nabyte wady strukturalne włosów

Wypadanie włosów i następowe łysienie w okresie dzieciństwa może być związane z nieprawidłowościami strukturalnymi łodygi włosa. Zmiany tego typu są diagnozowane w oparciu o badanie mikroskopowe. Istnieje wiele chorób charakteryzujących się nieprawidłową strukturą włosa.

Czytaj dalej: Wrodzone i nabyte wady strukturalne włosów

Łysienie bliznowaciejące (alopecia cicatricans)

Do powstania ognisk łysienia bliznowaciejącego może dojść w wyniku urazu oraz różnych chorób owłosionej skóry głowy. W wyniku trwałego uszkodzenia mieszków włosowych powstają ogniska bez widocznych ujść mieszków, pozbawione gruczołów łojowych.

Czytaj dalej: Łysienie bliznowaciejące

Łysienie to przebiega najczęściej w typowy sposób stąd jego popularna nazwa „typowe łysienie męskie”. Poszczególne etapy procesu zostały precyzyjnie sklasyfikowane przez Norwooda, co pozwala na łatwiejsze zdefiniowanie aktualnego stanu owłosienia na głowie i stanowi element ułatwiający określenie zakresu leczenia korekcyjnego.

Najczęściej proces łysienia rozpoczyna się w 18-20 roku życia. Zdarza się jednak, że pierwsze oznaki wypadania włosów pojawiają się w 40-50 roku życia. Generalnie czym później rozpoczyna się łysienie tym lepsze są prognozy na przyszłość.

W ocenie pacjenta dotkniętego procesem łysienia zwraca się uwagę na kolor, grubość i strukturę włosów. Istotnym czynnikiem prognostycznym jest wywiad rodzinny. Osoby, u których łysienie dotyczyło ojca, dziadka i braci mają mniejsze szanse na zachowanie włosów.

W przypadku łysienia androgenowego u młodych mężczyzn wielokrotnie leczenie rozpoczyna się od stosowania Propecii (finasterydu). Jest to lek, który poprzez hamowanie powstawania DHT może korzystnie wpłynąć na stan owłosienia. Niestety lek ten nie działa u wszystkich pacjentów, stąd by ocenić jego skuteczność należy przeprowadzić próbną kurację trwającą trzy miesiące. Jeśli po tym okresie dostrzega się poprawę, wówczas uzasadnione jest dalsze jego stosowanie. Brak widocznej poprawy stanu owłosienia po trzymiesięcznej kuracji jest wskazaniem do odstawienia leku.

Należy również pamiętać, że Propecia może u niewielkiej grupy mężczyzn spowodować osłabienie potencji. Ryzyko to określa się na około 1%. Częściej takie działanie występuje u starszych mężczyzn. Należy podkreślić, że nie jest to efekt stały i odstawienie leku powoduje w szybkim czasie powrót do normy w tym względzie.

W ocenie statystycznej Propecia wykazuje większą skuteczność w poprawie owłosienia okolicy centralnej głowy. Stąd wielokrotnie stanowi uzupełnienie leczenia chirurgicznego, które koncentruje się na czołowej okolicy głowy.

Zdjęcia przed i po
Przeszczep włosów

Zobacz galerię

Łysienie androgenowe uwarunkowane jest genetycznie, zależy również od wieku pacjenta oraz poziomu androgenów. Główną rolę w patogenezie łysienia androgenowego odgrywa 5-alfa-dihydrotestosteron, który powstaje w obrębie mieszka włosowego z testosteronu w wyniku działania enzymu 5-alfa-reduktazy. Dihydrotestosteron wywołuje miniaturyzację mieszka włosowego.

W każdym kolejnym cyklu wzrostu włosa faza telogenowa (faza spoczynku) wydłuża się, a następująca po niej faza anagenowa (faza wzrostu) jest coraz krótsza. Zaburzenia w czasie trwania poszczególnych faz powodują, że wyrastający włos jest krótszy, cieńszy i słabiej pigmentowany (włos zminiaturyzowany). W łysieniu androgenowym nie występuje bliznowacenie, bezwzględna liczba mieszków jest zachowana, a czynne gruczoły łojowe wywołują wrażenie przetłuszczonej skóry głowy.

Łysienie androgenowe – Prawidłowy obraz mikroskopowy przedstawiający zespoły mieszkowe składające się z grubych włosów anagenowych

Łysienie androgenowe – Widoczna stopniowa miniaturyzacja włosów

Łysienie androgenowe – Zaawansowany proces miniaturyzacji włosów

• spowodowane naciąganiem włosów (alopecia hassica)
• powstałe w obrazie choroby psychicznej, np. trichotillomania
• wywołane promieniowaniem jonizującym
• powodowane urazem termicznym
• wywołane środkami chemicznymi, substancjami toksycznymi

Wypadanie włosów wywołane lekami:

• przeciwzakrzepowymi
• beta-blokerami
• hormonami
• lekami obniżającymi poziom lipidów
• lekami przeciwdrgawkowymi
• lekami cytostatycznymi
• lekami przeciwtarczycowymi
• witaminami

Wypadanie włosów wywołane chorobami zakaźnymi:

• kiłą
• ostrymi chorobami zakaźnymi z gorączką

Wypadanie włosów wywołane chorobami układowymi:

• liszajem płaskim (lichen planus)
• toczniem rumieniowatym (lupus erythematosus)
• twardziną ograniczoną skóry (morphea) i twardziną układową (scleroderma systemicum)
• reakcją po przeszczepie szpiku typu przeszczep przeciw gospodarzowi (graft versus host reaction)
• sarkoidozą (sarcoidosis)
• innymi chorobami

Wypadanie włosów wywołane chorobami włosów lub skóry owłosionej:

• np. grzybicą głowy owłosionej

Wypadanie włosów uwarunkowane genetycznie:

• łysienie androgenowe
• choroby wrodzone ujawniające się w dzieciństwie

Łysienie rozpoczyna się najczęściej od poszerzania zatok czołowych na skutek cofania się czołowej i skroniowej linii włosów, a następnie pojawia się łysina centralna. Za ten proces odpowiedzialny jest hormon męski testosteron, który ulega przemianie w dihydrotestosteron pod wpływem enzymu 5-alfa-reduktazy i powoduje zanikanie mieszków włosowych.

Każdy włos żyje jakby własnym życiem, przechodząc cykliczne fazy wzrostu (anagen), trwającą od 2 do 8 lat, przejściową (katagen), która trwa od 3 do 4 tygodni, i fazę spoczynku (telogen), czyli tzw. fazę uśpienia, trwającą od 2 do 4 miesięcy. Nadmierne wypadanie włosów jest spowodowane wydłużeniem okresu telogenu, z jednoczesnym skróceniem czasu anagenu oraz zmniejszeniem stosunku obu faz – anagenu do telogenu – z prawidłowego 12:1 do nieprawidłowego 5:1.

W wyniku tych zmian dochodzi do tzw. miniaturyzacji mieszków włosowych i trwałego ich zaniku.

Na szczęście nie wszystkie mieszki ulegają obkurczeniu i zanikowi, a należą do nich te usytuowane wokół głowy, tzn. w okolicy potylicznej i okolicach skroniowych. Tam włosy nie wypadają, a wręcz przeciwnie – rosną bardzo gęsto, tworząc tzw. koronę. Z tego obszaru można pobierać mieszki włosowe, które po przeniesieniu w dowolne miejsca głowy i ciała podejmują swą funkcję i dalej rosną.

Łysienie androgenowe jest chorobą uwarunkowaną genetycznie (autosomalną dominującą), przekazywaną z pokolenia na pokolenie, zwykle dziedziczoną przez męską część rodu. Ten typ łysienia dotyczy aż 87% wszystkich przypadków łysienia u mężczyzn i tylko 8% wszystkich przypadków łysienia u kobiet. U rasy białej androgenowy typ łysienia występuje cztery razy częściej niż u rasy czarnej. W populacji białej łysienie występuje u ok. 30% mężczyzn do 30. roku życia i u prawie 50% w wieku powyżej 50. roku życia. Proces łysienia jest procesem długotrwałym. Osiwieć można czasem w ciągu jednej nocy, wyłysieć natomiast – nie tak szybko. Zwykle proces wypadania włosów trwa od 15 do 25 lat, a bardzo rzadko krócej niż 5 lat. Obliczono, że średnio rocznie u mężczyzny łysiejącego wypada około 5% włosów.

Nadmierne wypadanie włosów jest spowodowane wydłużeniem okresu telogenu, z jednoczesnym skróceniem czasu anagenu oraz zmniejszeniem stosunku obu faz – anagenu do telogenu -z prawidłowego 12:1 do nieprawidłowego 5:1. W wyniku tych zmian dochodzi do tzw. miniaturyzacji mieszków włosowych.

Różnice w łysieniu uwarunkowanym genetycznie pomiędzy kobietami a mężczyznami spowodowane są odmiennym metabolizmem androgenów (testosteronu). U mężczyzn metabolizm testosteronu jest bezpośredni. W wyniku działania enzymu 5-alfa-reduktazy testosteron przechodzi w dihydrotestosteron (DHT), który odpowiedzialny jest za wypadanie włosów skóry głowy. U kobiet metabolizm ten jest nieco dłuższy. Początkowy metabolit dehydroepiandrosteron (DHEA) przechodzi w androsteron, a następnie w testosteron. Dalsza droga metabolizmu jest identyczna Jak u mężczyzn.

Przed wypadaniem włosów kobiety chroni przemiana androstendionu w hormon żeński – estron, przeważająca nad przemianą w hormon męski – testosteron. Za ten metabolizm odpowiedzialny jest enzym aromataza. Obniżenie jego aktywności powoduje takie samo łysienie kobiet, jak u mężczyzn.

Wielokrotnie jednak łysienie u kobiet ma charakter objawowy, a najczęstszą jego przyczyną są guzy przysadki i nadnerczy. Dlatego niezmiernie ważna i konieczna jest konsultacja ginekologa i endokrynologa, zanim przystąpimy do chirurgicznego leczenia łysienia u kobiet.

Utrata włosów skóry owłosionej głowy Jest problemem zarówno mężczyzn, jak i kobiet niezależnie od ich wieku.

Wyróżniamy szereg przyczyn łysienia, które dzielimy na dwie grupy: z powstawaniem i bez powstawania blizn skóry owłosionej głowy.

Łysienie andropochodne, plackowate, trichotillomania (nerwowe wyrywanie włosów), wrodzone choroby trzonów włosów i zespół anagenowy przebiegają bez powstawania blizn. Natomiast łysienie bliznowate opisywane jest w przebiegu liszaja płasko-mieszkowego, przewlekłego tocznia rumieniowatego, sarkoidozy, twardziny skóry oraz łysiejącego zapalenia mieszków włosowych. Większość wymienionych chorób powodujących wypadanie włosów to choroby dermatologiczne, o znanej etiologii i sposobie leczenia. Za trwałe uszkodzenie mieszków włosowych i łysienie odpowiedzialnych jest również wiele czynników fizycznych i chemicznych, takich jak oparzenia termiczne i chemiczne, urazy mechaniczne, radioterapia i chemioterapia. Nadmierne wypadanie włosów może także towarzyszyć wielu chorobom ogólnoustrojowym, takim jak choroba nowotworowa, zespół wielotorbielowatości jajników, niedoczynność tarczycy, spadek wagi ciała, niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza oraz stres psychiczny i fizyczny. Przyjmowanie wielu leków może również spowodować przerzedzenia włosów na głowie. Należą do nich: antykoagulanty, jak np. heparyna stosowana w chorobie nadciśnieniowej, amfetamina czy leki antydepresyjne.

Najczęstszą przyczyną wypadania włosów jest łysienie androgenowe. Częstość jego występowania sięga 87% przypadków łysienia u mężczyzn, jest to łysienie uwarunkowane genetycznie i rozpoczyna się poszerzaniem zatok czołowych, a następnie pojawianiem się tzw. łysiny centralnej części szczytowej głowy. Przyczyną tego typu łysienia są hormony męskie zwane androgenami. Testosteron zmienia się we krwi w dihydrotestosteron pod wpływem enzymu 5-alfa-reduktazy i powoduje obkurczanie się mieszków włosowych. Według zapisu genetycznego nie wszystkie mieszki ulegają obkurczeniu – m.in. mieszki usytuowane wokół głowy (tzn. w okolicy potylicznej i okolicach skroniowych nad uszami). Tam włosy nie wypadają, tworząc tzw. koronę.

Łysienie androgenowe występuje również u kobiet. Hormony żeńskie -estrogeny – chronią włosy przed wypadaniem, jednak we krwi kobiet znajdują się także androgeny. Kiedy równowaga obu typów hormonów ulegnie zaburzeniu i przeważą androgeny, problem łysienia dotknie także kobietę. Proces ten może być spowodowany zapisem genetycznym (androgenowe łysienie u kobiet) lub zaburzeniami endokrynnymi układu dokrewnego.

Tzw. hyperandrogenizm u kobiet objawia się trądzikiem, nadmiernym owłosieniem poza skórą głowy (hirsutyzm), łysieniem skóry głowy oraz zaburzeniami miesiączkowania. Towarzyszą mu również zaburzenia gospodarki węglowodanowej (cukrzyca) i lipidowej (otyłość).

Mimo szerokiej wiedzy na temat przyczyn łysienia nadal pozostaje bez odpowiedzi pytanie, dlaczego problem ten dotyczy jednych, a omija innych. Zapewne odpowiedź tkwi w „zakamarkach” systemu genetycznego człowieka. Można mieć nadzieję, że stale rozwijająca się wiedza w tym zakresie Już w najbliższej przyszłości znajdzie odpowiedź na te najważniejsze pytania.

Utrata włosów jest odbierana przez mężczyzn i otoczenie jako coś negatywnego. Stąd powoduje ono pogorszenie stanu psychicznego, wywołuje poczucie niskiej atrakcyjności, obniżenie samooceny, a często też depresję. Powszechnie uważa się, że łysiejący mężczyźni odnoszą mniejsze sukcesy w życiu zawodowym i prywatnym.

Problem łysienia spotykany był już wiele wieków temu. Od lat stosowano najróżniejsze metody, by zachować bujną czuprynę. Początkowo zalecano masaże głowy dla poprawienia ukrwienia skóry owłosionej. W zaburzeniu krążenia krwi dopatrywano się przyczyny wypadania włosów. W starożytnym Egipcie stosowano mazidła na bazie tłuszczu zwierzęcego oraz przystrajano głowy wymyślnymi perukami. Hipokrates swoim włosom próbował pomóc, stosując maść zawierającą opium, chrzan i gołębie odchody.

W obecnych czasach na rynku znaleźć można wiele szamponów i odżywek, np. na bazie czarnej rzepy, a ostatnio pojawiły się, produkowane przez wiele firm kosmetycznych, ampułki zawierające roztwór aminoxidilu do wcierania w skórę owłosioną głowy.

Od 1998 r. dostępny jest również doustny lek finasteryd. Po raz pierwszy wprowadzono go w Stanach Zjednoczonych, a obecnie zarejestrowany jest w 53 krajach na całym świecie, również w Polsce. Finasteryd w dawce 1 mg zalecany jest raz dziennie w postaci jednej tabletki. Stosowany jest wyłącznie u mężczyzn w leczeniu androgenowego łysienia typu męskiego. Łysienie androgenowe jest cechą wrodzoną, uwarunkowaną genetycznie. Charakteryzuje się nadwrażliwością mieszków włosowych okolicy czołowej i centralnej (szczytowej) głowy na działanie dihydrotestosteronu (DHT). Ten związek chemiczny powstaje w wyniku naturalnej przemiany chemicznej z testosteronu pod wpływem działania enzymu, 5-alfa-reduktazy. W obrębie skóry owłosionej głowy u mężczyzn łysiejących można stwierdzić podwyższony poziom dihydrotestosteronu – DHT, hamuje działanie enzymu i powstawanie dihydrotestosteronu, dzięki czemu dochodzi do zahamowania wypadania włosów u mężczyzn.

Rezultaty stosowania tego leku widoczne są już w ciągu 3 miesięcy.

Liczba mieszków włosowych jest stała i znaleźć je można prawie na całej powierzchni ciała człowieka, z wyjątkiem wewnętrznej powierzchni dłoni i podeszwy stóp. Włosy na skórze głowy rosną zwykle ok. 15 cm w ciągu roku, średnio ok. 1 cm na miesiąc. Każdego dnia tracimy ok. 50 do 100 włosów. Związane Jest to z aktualną fazą cyklu mieszka włosowego. W odróżnieniu od zwierząt, które tracą włosy w jednym czasie, co nazywamy linieniem, u ludzi mieszki włosowe przechodzą poszczególne fazy cyklu w różnym czasie. Każdy włos żyje jakby własnym życiem, przechodząc cyklicznie 3 fazy: fazę wzrostu – anagen, fazę przejściową ~ katagen i fazę spoczynku – telogen, tzw. fazę uśpienia. Po wypadnięciu starego włosa w jego miejscu zaczyna rosnąć nowy i cykl się powtarza,

U mężczyzn najczęstszą postacią łysienia jest androgenowe łysienie typu męskiego. Częściej dotyczy mężczyzn rasy białej i u nich szybciej się pojawia, bo już w wieku 20 lat. U Japończyków, Chińczyków czy Indian łysienie występuje niezwykle rzadko. W tego typu łysieniu cofa się linia czołowa i skroniowa owłosienia. Powstają tzw. zakola w okolicy kątów czołowych. Drugim typowym miejscem wypadania włosów jest szczyt głowy. Zwykle zmiany te występują równocześnie. Łysienie jest spowodowane zbyt dużą liczbą tzw. uśpionych mieszków włosowych. Na skutek działania dihydrotestosteronu (DHT) następuje zmiana stosunku długości fazyanagenu i fazytelogenu. Faza wzrostu ulega skróceniu. Początkowo w miejsce silnych włosów mieszki produkują włosy cieńsze o mniej intensywnym zabarwieniu, następnie słaby meszek, a w końcu zaprzestają produkcji włosów. Obecne w sąsiedztwie mieszków gruczoły łojowe produkują coraz więcej oleistej substancji i skóra w tym miejscu staje się tłusta i lśniąca.

Zablokowanie enzymu 5-alfa-reduk-tazy spowodowało spadek poziomu DHT w skórze głowy i, jak dotychczas, finasteryd jest najbardziej obiecującym lekiem zapobiegającym wypadaniu włosów w łysieniu typu męskiego.

Finasteryd (1 tabletka dziennie) może być stosowany wyłącznie u mężczyzn. Ma postać tabletki powlekanej. Kobiety nie powinny zażywać tego leku, a szczególnie kobiety ciężarne lub mogące zajść w ciążę, ze względu na ryzyko zaburzeń rozwoju płodu płci męskiej. Zaleca się stosowanie tabletek w sposób ciągły, ponieważ tylko tak można powstrzymać dalsze wypadanie włosów i zachować włosy, które odrastają. Poprawa stanu owłosienia na głowie widoczna jest dopiero po 3 miesiącach stosowania leku. Wyniki badań są bardzo obiecujące. Potwierdzają one, że lek w dawce 1 mg zmniejsza poziom DHT we krwi o ok. 70%. To może uchronić mieszki włosowe przed niepożądanym działaniem DHT. Przeprowadzono badania stosowania leku przez okres pięciu lat. Metodą podwójnie ślepej próby z kontrolą placebo (lek nieczynny) przebadano 1553 mężczyzn w wieku 18-41 lat. Wyniki badań przedstawiono w październiku 2001 w Monachium na Międzynarodowym Kongresie Lekarzy Dermatologów i Wenerologów.

l tak, u ok. 90% mężczyzn stosujących lek zaobserwowano zahamowanie procesu wypadania włosów. Efekt ten zauważono już po trzech miesiącach. U 65% mężczyzn po 6 miesiącach kuracji zaobserwowano odrastanie nowych włosów. Liczba występowania działań niepożądanych malała przez 5 lat badań i Jedynie 2 na 323 mężczyzn zgłaszających na początku kuracji problemy seksualne potwierdziło je również na koniec leczenia. Wszystkie przypadki zaburzeń potencji ustąpiły zarówno u mężczyzn, którzy przerwali terapię, jak i u tych, którzy ją kontynuowali. Badanym pacjentom wysyłano po zakończeniu okresu badań ankiety celem dokonania subiektywnej oceny wzrostu włosów. U ok. 50% mężczyzn odnotowano poprawę kondycji włosów, a prawie 70% zauważyło spowolnienie procesu ich wypadania. Następnie skuteczność terapii oceniano obiektywnie na podstawie dokumentacji fotograficznej. Fotografie były wykonywane przed i w trakcie kuracji. Znaczny postęp widoczny był u 37% pacjentów leczonych lekiem.

Podsumowując, spowolnienie wypadania włosów można zaobserwować już po 3 miesiącach przyjmowania leku, a po 24 miesięcznej kuracji poprawa kondycji włosów i zwiększenie ich liczby jest bardzo wyraźna.

Ładna, modna fryzura, zadbane włosy – to atrybut urody i atrakcyjności fizycznej. To element tożsamości i własnego wizerunku. Dawniej obcięcie włosów u kobiet na krótko czy zgolenie ich do gołej skóry u mężczyzn było odbierane i traktowane jako kara i napiętnowanie. Za pomocą włosów możemy zmieniać swój image, i to zgodnie z obowiązującymi kanonami mody. Wygląd ma duży wpływ na nasze powodzenie osobiste i zawodowe. Utrata owłosienia na głowie może stanowić poważny problem natury psychologicznej dla łysiejącego mężczyzny, szczególnie w obecnych czasach, kiedy wygląd i dobra kondycja fizyczna oraz tężyzna ciała mają tak olbrzymie znaczenie w zdobywaniu dobrej pracy. Łysienie to poważny problem budzący przykre i negatywne emocje. Mężczyzna łysiejący postrzegany jest jako mniej atrakcyjny, a brak atrakcyjności fizycznej jest źródłem niezadowolenia z siebie, powodem lęków i obaw przed nieprzychylnym otoczeniem. Psuje to samopoczucie i pogarsza Jakość życia wielu mężczyzn. W zdecydowanie gorszej sytuacji są młodzi mężczyźni, których problem wypadania włosów dotknął wcześnie. Starsi traktują to Jako coś naturalnego, związanego ze starzeniem się organizmu.

Jak odzyskać dobrą jakość życia? Stosowanie leku jest jedną z dróg do Jej odzyskania.

dr n. med. Małgorzata Kolenda
Opracowano na podstawie materiałów firmy MSD – „Nie chcesz łysieć, nie musisz”.

Krótki komentarz

Czy istotnie nowe leki stanowię to, na co czeka tak wielu łysiejących mężczyzn? Czy coraz doskonalsza terapia spowoduje zmierzch leczenia chirurgicznego? Takie i podobne pytania od kilku lat nurtują zarówno pacjentów. Jak i lekarzy zajmujących się chirurgicznym sposobem leczenia ubytków owłosienia na głowie. Spoglądając na to zagadnienie z historycznego punktu widzenia, można stwierdzić, ze „cudowne leki” już od ponad 3000 lat wzbudzają nadzieje kolejnych pokoleń łysiejących mężczyzn i kobiet. Jak dotąd, nadzieje te nie są w pełni i skutecznie realizowane. Również perspektywy rychłego zmierzchu chirurgii odtwórczej włosów okazują się bezpodstawne. Istotnie wprowadzenie leku stworzyło dodatkowa opcję w leczeniu łysienia. Jak jednak pokazuje praktyka, najkorzystniejsze jest jego stosowanie u ludzi młodych, u których dopiero rozpoczyna się proces łysienia. To w tej grupie pacjentów odnotowuje się największą skuteczność leczenia. Nadto u ludzi młodych stwierdza się największa determinację, pozwalają na systematyczne przyjmowanie leku. Także ludzie młodzi najmniej mogą się obawiać niekorzystnego wpływu leku na potencję. To, co jest przysłowiowi „płachta na byka” w przypadku mężczyzn około pięćdziesiątki, może być ignorowane przez młodych, u których poziom hormonów męskich jest bardzo wysoki, tycie pokazało, ze stosowanie leku stanowi dobre uzupełnienie leczenia chirurgicznego. Wykazano najlepsza skuteczność leku w poprawie owłosienia na szczycie głowy. Powoduje on zwiększenie średnicy włosów rosnących w tej okolicy głowy. Zdecydowanie mniejszy jest efekt stosowania leku w przypadku włosów w okolicy czołowej. Tutaj bezsprzecznie króluje leczenie przeszczepem włosów. Nie bez znaczenia jest tez fakt trwałości efektów leczenia chirurgicznego, czego nie można powiedzieć o leczeniu nawet najdoskonalszymi lekami. Odstawienie leku jest jednoznaczne z utratą uzyskanych efektów.

Również koszt wieloletniej kuracji lekami przewyższa koszty leczenia chirurgicznego. Czy więc nie ma nadziei dla ogromnej rzeszy osób pozbawionych włosów na głowie? Należy przypuszczać, że marzenia o bujnej czuprynie „na zawołanie” mogą zostać zrealizowane dzięki inżynierii genetycznej. To z tej strony słychać doniesienia o komórkach, macierzystych, które potrafią stymulować tkanki do produkcji różnych organów – w tym włosów. Czy jest to perspektywa najbliższych lat? Optymista zapewne odpowie twierdząco, sceptyk rozłoży marzenia na dziesiątki lat. A prawda? Ta leży, jak zawsze, pośrodku.

dr n. med. Jerzy Kolasiński