Mieszek włosowy ssaków jest bardzo dynamicznym przydatkiem skóry, przechodzącym powtarzalne cykle wzrostu i zaniku (regresji), na które składają się dokładnie skoordynowane fazy powstawania komórek, zróżnicowania ich i apoptozy, tj. śmierci. Stałe odnawianie naskórka i jego przydatków przez całe życie jest uzależnione od rozwoju odrębnej grupy komórek nazwanych komórkami macierzystymi. Obecne w skórze komórki macierzyste pobudzają rozwój komórek naskórka (keratynocytów), gruczołów łojowych, a także mieszków włosowych.

Górna okolica mieszka włosowego zawiera komórki macierzyste, które pod wpływem sygnałów generujących dają początek mieszkom włosowym, gruczołom łojowym oraz komórkom naskórka. W czasie, kiedy produkcja włosa ustaje i kiedy dolna część mieszka przechodzi w fazę obumierania, jego górna część zawierająca znaczną ilość komórek naskórka może pod wpływem komórek macierzystych dać początek dla nowego mieszka włosowego.

Obserwując stale odnawiające się warstwy komórek naskórka, rodzi się pytanie, dlaczego w jednym przypadku komórki te rozwijają się jednokierunkowo, a kiedy indziej zachowują cechy pozwalające im tworzyć różnorakie grupy komórek.

Doświadczenia wykazują, że hodowane ludzkie dojrzałe komórki nabłonkowe pochodzące z obszarów skóry nieowłosionej są zdolne do tworzenia mieszków włosowych.

W ciągu ostatnich kilku lat znacznie wzrosło nasze zrozumienie procesów regulacji wzrostu włosów i ich przydatków. Badania histochemiczne, eksperymenty na modyfikowanych genetycznie zwierzętach, jak i doświadczenia laboratoryjne nad wzrostem ludzkich włosów pozwoliły na zidentyfikowanie licznych czynników wzrostu, które są odpowiedzialne za normalny rozwój włosa. Zalicza się do nich nabłonkowy czynnik wzrostu (EGF) oraz transformacyjny czynnik wzrostu – alfa (TGF-alfa). Są one odpowiedzialne za występowanie takich faz życia mieszka włosowego, jak anagen i katagen. Dalsze badania pozwoliły na odkrycie kolejnych czynników regulujących powstawanie i przemiany mieszków włosowych. Odkryto m.in. interleuki-nę-1-alfa i NGF-alfa (necrosis growth factor-alfa) odpowiedzialne za śmierć komórek macierzystych.

Wybrzuszona okolica mieszka włosowego, jak przypuszczano, zawiera komórki macierzyste. Wybrzuszenie w ludzkich mieszkach włosowych to zbiór niezróżnicowanych komórek. Jest ono widoczne Jedynie w okresie płodowym. Należy jednak przypuszczać, że w życiu dojrzałym, pod wpływem licznych czynników wzrostu, dochodzi do uaktywnienia komórek macierzystych znajdujących się w tej okolicy, Są one odpowiedzialne za rozwój wszystkich elementów ludzkiego włosa i jego cykliczne przemiany.

Powyższe rozważania są próbą naświetlenia aktualnego stanu wiedzy i jednocześnie rosnących nadziei związanych z klonowaniem i przeszczepianiem ludzkich komórek mieszków włosowych, Komórki dojrzałe. Jakie obecnie się klonuje, mają potencjał do tworzenia ok. 25 generacji. Po tym okresie powoli zamierają. Jedynie posiadanie klucza do komórek macierzystych pozwoli na nieograniczone rozmnażanie komórek mieszków włosowych, a być może na wszczepianie i sterowany rozwój komórek macierzystych w okolicach pozbawionych włosów. Cała nadzieja w rozwiązaniu tego problemu opiera się na dynamicznym rozwoju inżynierii komórkowej i tkankowej.

dr n. med. Kazimierz Cieślik