Znamiona atypowe mogą być pojedyncze lub mnogie. Mogą występować sporadycznie lub rodzinnie, szczególnie w przypadku zespołu znamion dysplastycznych.
Znamiona te pojawiają się z reguły pod koniec pierwszej dekady życia. Postać sporadyczna może wystąpić w każdym okresie życia, natomiast w przypadku znamion występujących rodzinnie najczęściej pojawiają się pod koniec drugiej dekady życia.
Znamiona atypowe mogą być zlokalizowane na całej powierzchni skóry oraz na błonach śluzowych. Najczęściej obserwowane cechy kliniczne znamion atypowych to asymetria, różnorodne zabarwienie, wielkość powyżej 3-5 mm, niewyraźne i nieregularne granice oraz zróżnicowana powierzchnia. Część znamion ma charakter plamy, inne mogą być guzkami lub tworzyć guzki w obrębie plamy. Czasami zdarzają się nawet guzki uszypułowane.
Postępowanie terapeutyczne w przypadku znamion atypowych uwarunkowane jest ilością znamion występujących w obrębie skóry oraz wywiadem osobniczym i rodzinnym w kierunku występowania czerniaka złośliwego lub zespołu znamion atypowych. Jeżeli cechy atypowe są miernie nasilone, ogniska należy uważnie obserwować. Liczba znamion atypowych w ciągu życia zazwyczaj rośnie, a same znamiona mogą się powiększać. Pacjenci z dużą liczbą znamion atypowych wymagają kontroli co 6-12 miesięcy[10]. Kontrola ta polega na dokładnych pomiarach wielkości zmian oraz na ich ocenie dermatoskopowej. Niezwykle pomocnym w diagnostyce znamion atypowych jest videodermatoskop.
Każde podejrzane ognisko, mogące być czerniakiem musi być usunięte z marginesem 2 mm[9] i poddane badaniu histopatologicznemu. Znamiona atypowe nie powinny być leczone metodą laseroterapii[3].
Czerniak jest rzadkim nowotworem skóry, ale zachorowalność stale wzrasta. Co roku w Polsce odnotowuje się około 1100 nowych przypadków czerniaka i nowotwór ten coraz częściej dotyczy młodych ludzi. Rozległy zabieg chirurgiczny jest jedynym możliwym leczeniem radykalnym.
Wczesne rozpoznawanie podejrzanych o transformacje nowotworową znamion stanowi poważne wyzwanie. Wiele znamion barwnikowych posiadających ewidentne cechy sugerujące ich podejrzany charakter pozostaje bez odpowiedniego leczenia. Pacjenci często bagatelizują obecność podejrzanych znamion, co jest spowodowane zarówno brakiem wiedzy, jak i obawami przed ewentualnym leczeniem chirurgicznym i otrzymaniem „tragicznej” diagnozy. Usunięcie, z odpowiednim marginesem chirurgicznym ogniska, czerniaka złośliwego, którego grubość w skali Breslow nie przekracza 1mm w 99% jest zabiegiem radykalnym, całkowicie eliminującym chorobę. Każdy kolejny milimetr grubości ogniska nowotworowego zwiększa prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia choroby w organizmie, w tym, w pierwszej kolejności, pojawienia się przerzutów w okolicznych węzłach chłonnych.